Świdnik

Świdnik – miasto i gmina w południowo-wschodniej Polsce, w województwie lubelskim, w powiecie świdnickim, około 10 km na wschód od Lublina.

Świdnik na mapie google

Pierwsze wzmianki o Świdniku pochodzą z roku 1392, kiedy w źródłach pojawia się nazwa Świdnika Wielkiego (Maior Świdnik, bądź Magna Swydnyk). W tym roku król Władysław II Jagiełło nadał sołectwo królewskie Piotrowi z Moszny, zaś wieś została ulokowana na prawie niemieckim. W latach 1393-1421 pojawia się nazwa Świdnika Małego (Świdnik Minor), który w 1442 roku został przez Władysława III Warneńczyka zapisany czterem braciom z Hadynowa (Podlasie). W roku 1450 pojawia się nazwa kolejnej wsi, Świdniczek.

W 1795 roku wsie o wspólnej nazwie Świdnik zostają włączone do zaboru austriackiego. Następnie w roku 1809 zostają przyłączone do Księstwa Warszawskiego, jednak od 1815 roku znajdują się w Królestwie Kongresowym (zabór rosyjski). Pierwszą kolej poprowadzono przez Świdnik w 1877 roku, wraz z budową Kolei Nadwiślańskiej.

Na przełomie XIX i XX wieku zauważono w Świdniku specyficzny mikroklimat, który sprzyjał wypoczynkowi i pomagał w leczeniu reumatyzmu. Dlatego też w pobliskiej wsi Adampol, przy stacji kolejowej Świdnik (tzw. "stara stacja", obecnie nieczynna) powstało letnisko i uzdrowisko, które później, w wyniku inwestycji lotniczych i II wojny światowej przestało istnieć.

Z powodu widma nadciągającej II wojny światowej, w 1935 roku rozpoczęto budowę lotniska w Świdniku, którą ukończono w roku 1937. Jeszcze w tym samym roku rozpoczęto przy lotnisku budowę szkoły Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, która miała szkolić pilotów. Uroczyste otwarcie Cywilnej Szkoły Pilotów L.O.P.P. im. Marszałka Śmigłego-Rydza nastąpiło 4 czerwca 1939 roku. Wydarzenie to zadecydowało o lotniczym charakterze przyszłego miasta. Lotnisko i szkoła pilotów zostały jednak już 2 września 1939 roku zbombardowane przez Niemców, którym później podczas wojny służyły do celów wojskowych. Tuż przed wkroczeniem oddziałów radzieckich do Lublina i Świdnika w lipcu 1944 roku, Niemcy zdążyli zniszczyć lotnisko.

Po wojnie w 1949 roku rozpoczęto wyrąb lasu pod budowę Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego o profilu lotniczym (rozpoczęto ją rok później), która została otwarta w roku 1951. Pierwsi pracownicy wytwórni mieszkali w barakach w obecnym przyzakładowym parku i na Franciszkowie. W roku 1951 stanęły pierwsze bloki mieszkalne przy ulicach Świerczewskiego i Sławińskiego (obecnie Okulickiego i Niepodległości). Osiedle rozwijało się na tyle szybko, że 7 października 1954 roku wydano rozporządzenie w sprawie nadania ówczesnej gromadzie Adampol statusu miasta. Rozporządzenie to weszło w życie 13 listopada 1954 roku, nazwę nowego miasta ustalono na Świdnik. Miejscowość liczyła wtedy 7 tys. mieszkańców.

Możliwość pracy w nowym zakładzie sprawiała, że do Świdnika przyjeżdżało dużo ludzi. W związku z tym miasto rozwijało się bardzo szybko. Świdnik należy uznać za miasto planowane (nie zaś naturalne), które z założenia miało być miastem typowo socjalistycznym. Świdnik zaczął się rozwijać w kierunku południowym i wschodnim. W latach 50., 60. i 70. powstawały nowe osiedla: Racławickie, Kopernika, Kościuszki, a także dalsze: Sławińskiego-Wschód (obecnie Wschód), Lotnicze, Brzeziny, jak również osiedla domków jednorodzinnych: Radość, Żwirki i Wigury, oraz Olimpijczyków (obecnie Kusocińskiego). Także Adampol był coraz bardziej intensywnie zabudowywany.

Wraz z przestrzennym rozwojem oddawano do użytku kolejne instytucje: szkoły, przychodnie, szpital, kino, natomiast pierwszy kościół wybudowano w roku 1977 (po 20 latach odkąd zaczęto zbierać podpisy domagając się jego budowy). W roku 1960 liczba mieszkańców wynosiła 11 tys., zaś w 1970 już 20 tys.

8 lipca 1980 roku w WSK PZL Świdnik wybuchł strajk określany ogólnie mianem Świdnickiego Lipca, który tym samym rozpoczął Lubelski Lipiec '80, a następnie Sierpień '80. Wydarzenia te doprowadziły do powstania NSZZ "Solidarność". Strajk z lipca 1980 roku wywołał również wiele innych strajków w regionie, natomiast na WSK i w innych zakładach regionu zaczęły powstawać komitety założycielskie. 13 grudnia 1981 roku wprowadzono stan wojenny i doszło do pacyfikacji zakładu WSK Świdnik. Wielu działaczy "Solidarności" aresztowano i internowano, dlatego też "S" zeszła do działalności podziemnej. Również sami mieszkańcy miasta protestowali przeciw wprowadzeniu stanu wojennego. 13 dnia każdego miesiąca wielu mieszkańców zapalało świece w oknach swoich mieszkań. Ponadto protestem były tzw. świdnickie spacery, czyli masowe wychodzenie świdniczan na spacer w porze nadawania dziennika. Spowodowało to wprowadzenie przez milicję wcześniejszej niż normalnie godziny policyjnej, oraz liczne represje. Komisja Krajowa "Solidarność" w 1982 roku nagrodziła społeczność Świdnika za tę postawę.

W roku 1985 Świdnik liczył już 37 tys. mieszkańców.Po transformacji ustrojowej w roku 1989 Świdnik rozbudował się o kilka nowych osiedli. Pod koniec lat 90. oddano do użytku osiedle Słoneczne, natomiast po 2000 roku - osiedle Brzeziny-Kalina, oraz część osiedla Polesie (dalej w budowie). W przyszłości planowana jest budowa portu lotniczego Lublin-Świdnik.

Zabytki Świdnika

Świdnik, jako bardzo młode i planowane od podstaw miasto, nie posiada zbyt wielu zabytków. Wszystkie znajdują się na Adampolu, stanowiącym dawniej odrębną wieś (a także letnisko i uzdrowisko) i będącym jednocześnie najstarszą dzielnicą miasta. Wśród zabytków znajdujących się na Adampolu są:

* zespół starego dworca kolejowego Świdnik (tzw. "stara stacja"), z lat 1905-1914, obecnie nieczynny i zaadaptowany na mieszkanie. W skład zespołu wchodzi dworzec i dom zawiadowcy, zbudowane z czerwonej szamotowej cegły.

* drewniana willa "Bożena", z roku 1910 - ul. Wojska Polskiego 36.
* drewniana willa "Grażyna", z lat 1915-1917 - ul. Kruczkowskiego 40.
Ponadto na Adampolu znajduje się szereg drewnianych zabytkowych domów. Żaden ze wspomnianych obiektów nie został jak dotąd wpisany do rejestru zabytków.



Miejsca reprezentacyjne i miejsca pamięci

Przy rondzie Świdnickiego Lipca '80 (głównym rondzie miasta) na środku Al. Lotników Polskich znajduje się ustawiony na żelaznym stelażu śmigłowiec SM-1, stanowiący symbol i wizytówkę Świdnika.

Centralnym punktem miasta jest plac Konstytucji 3 Maja (potocznie zwany placem Bolka i Lolka - od pomnika, na którym znajduje się rzeźba dwóch żołnierzy). Plac znajduje się w południowo-wschodnim rogu skrzyżowania ulic Niepodległości i kard. Wyszyńskiego. Składa się on z trzech stopni: najwyższego (przy ul. Niepodległości), średniego i najniższego, na których znajdują się odpowiednio:

* Grób Nieznanego Żołnierza z pomnikiem,
* zegar miejski (pokazujący godzinę, datę i temperaturę powietrza),
* pomnik Konstytucji 3 Maja.

Po przeciwnej stronie skrzyżowania ul. Niepodległości i kard. Wyszyńskiego znajduje się niewielki plac, na którym ustawiona jest miejska fontanna. Przy placu ustawiony jest również głaz z tabliczką upamiętniającą tzw. świdnickie spacery.

Na końcu Al. Lotników Polskich przy bramie zakładu PZL Świdnik postawiony jest pomnik Zygmunta Puławskiego. Ponadto na terenie zakładu znajduje się pomnik NSZZ "Solidarność", który upamiętnia strajki z lipca 1980 roku.

Na terenie cmentarza komunalnego w Kolonii Krępiec znajduje się pomnik "W hołdzie żołnierzom". Tu również znajdują się groby żołnierzy różnych nacji z czasów I i II wojny światowej, które zostały tu przeniesione ze starego cmentarza wojennego w Lesie Poszpitalnym, z powodu planowanej budowy portu lotniczego na tym obszarze.