Konin

Konin – miasto na prawach powiatu w środkowej Polsce, położone w Dolinie Konińskiej nad rzeką Wartą, we wschodniej części województwa wielkopolskiego.

Konin na mapie google

O tym, że zawsze przez Konin przebiegały ważne szlaki handlowe świadczy dumnie wznoszący się w centrum dawnego Konina słup drogowy z XII wieku, wyznaczający niegdyś połowę drogi między Kaliszem a Kruszwicą. Najważniejszą osadą było Stare Miasto z romańskim kościołem parafialnym. To ono dało początek Koninowi lokowanemu na prawie magdeburskim na wzór Kalisza około 1293 roku. Odtąd Konin położony na wyspie, w korycie Warty, był grodem strzegącym brodu przez rzekę. Los miasta był zwierciadlanym odbiciem historii kraju począwszy od 1331 roku, kiedy to Krzyżacy doszczętnie zniszczyli miasto. Odbudowane przez króla Kazimierza Wielkiego (1333-1370) i otoczone murem miejskim wraz z dwoma bramami, Kaliską i Toruńską, strzegło przepraw na szlaku wiodącym do innych miast. Konin stał się siedzibą powiatu sądowego, a koniński zamek siedzibą starosty oraz centrum administracyjnym i gospodarczym najbliższej okolicy. W następnych stuleciach w mieście prężnie rozwijało się rzemiosło, które świadczyło o ekonomicznej kondycji miasta. Już wtedy Konin był ważnym ośrodkiem kultury i nowych prądów religijnych, a także medycyny.

Na przełomie XVI i XVII w. działali tu dwaj wybitni doktorzy padewscy, fundator najstarszej w Polsce katedry anatomii i botaniki lekarskiej Uniwersytetu Krakowskiego Jan Zemełka i Kacper Blewski. Pomyślny rozwój miasta został zahamowany w XVII stuleciu. W 1628 roku wybuchła trwająca trzy lata epidemia, która zdziesiątkowała ludność, dalsze klęski przyniósł potop szwedzki, pożary i kolejne epidemie. Po upadku Księstwa Warszawskiego Konin znalazł się w granicach Królestwa Kongresowego. Najgroźniejsze w skutkach powstanie styczniowe (1863) przebiegło tu w szczególnie ostrej, krwawej formie, znaczone licznymi bitwami i represjami. Po okresie Królestwa Polskiego miasto na długie lata straciło znaczenie centrum regionu.

Odzyskanie niepodległości w 1918 r. nie przyniosło oczekiwanej poprawy sytuacji gospodarczej. W mieście nie było wodociągów i kanalizacji, a mieszkańcy boleśnie odczuli skutki kryzysów ekonomicznych z przełomu lat dwudziestych i trzydziestych. Ożywienie przyniosło dopiero otwarcie linii kolejowej łączącej Poznań z Warszawą i budowa kanału Warta – Gopło.

 

W czasie II Wojny Światowej Konin znalazł się na obszarze ziem włączonych do III Rzeszy, w ramach tzw. Kraju Warty. Jednocześnie został siedzibą hitlerowskich władz powiatowych. W okolicznych lasach hitlerowcy dokonali masowych mordów ludności polskiej wyznania starozakonnego. 

Po drugiej wojnie światowej, lata pięćdziesiąte i sześćdziesiąte przyniosły gwałtowny proces uprzemysłowienia, co zmieniło oblicze rolniczego dotychczas regionu. W 1950 roku Konin liczył 12 145 mieszkańców, w 10 lat później - 17.638, w 1970 roku - 40.744.

 Natomiast w roku 1998 miasto zamieszkiwało już ponad 83,5 tys. osób. Tak gwałtowny przyrost ludności spowodował również szybki rozwój przestrzenny Konina. Miasto wchłaniało kolejne podmiejskie wsie, coraz bardziej oddalone od historycznego centrum.

Powierzchnia miasta wynosi obecnie 82 km2. Przyjęta w latach pięćdziesiątych koncepcja urbanistyczna doprowadziła do powstania dwóch odrębnych części miasta, rozdzielonych niezabudowaną przestrzenią doliny Warty.

 Konin pozostaje ważnym centrum administracyjnym, będąc od 1975 roku stolicą województwa, a od 01 stycznia 1999 r., po wejściu w życie reformy samorządowej miasto tracąc status wojewódzki, zostało siedzibą powiatu grodzkiego oraz stolicą powiatu ziemskiego. Tym samym miasto jest również ośrodkiem dynamicznie kształtującego się życia politycznego i społecznego dla całego obszaru Wschodniej Wielkopolski oraz województwa Wielkopolskiego. 

Legenda o Rycerzu Leszku

Dawno, dawno temu, za górami za lasami, tzn. gdy tworzyło się państwo polskie, jeden z książąt o imieniu Leszek polując w nieprzebytych borach zapędził się samotnie za jeleniem, gubiąc przyboczną drużynę. Gdy już był bardzo zmęczony siadł pod drzewem by trochę odetchnąć, nagle podeszli do niego półdzicy smolarze leśni a widząc bogaty strój postanowili go obrabować. Leszek bronił się i powoływał na swą nietykalność książęcą, lecz smolarze nie tylko o nietykalności, ale nawet o istnieniu księcia nie słyszeli. Leszek groził swą drużyną, lecz smolarze nadal śmiali się, twierdząc ze tych borów nikt żywy nie przebył. Przewrócili księcia i zaczęli zdzierać z niego szaty. Wtem w oddali dał się słyszeć tętent koni. Tak książę jak i smolarze byli przekonani, że nadjeżdża drużyna. Napastnicy rzucili łup i uciekli w popłochach. Książę nie chcąc pokazać się w tym stanie szybko ubrał się. Gdy krzyknął tętent ustał a potem zaczął się oddalać. Jak się później okazało, nie była to drużyna książęca, lecz tabun dzikich koni, pasących się na leśnej polanie, przypadkowo spłoszonych. Książe wdzięczny zwierzętom, które uratowały mu życie, postanowił założyć w tym miejscu miasto i nazwać go Koninem, a w herbie umieścił konia.

W Koninie można zobaczyć:

    * Słup Koniński – najstarszy znak drogowy  w Europie Środkowo-Wschodniej. Mieści się przy kościele św. Bartłomieja na konińskiej Starówce. Inskrypcja na nim głosi, że został ufundowany przez komesa Piotra Włostowica? w 1151 r. Pierwotnie (do 1828 r.) umiejscowiony był w okolicach konińskiego zamku na obecnym Pl. Zamkowym, dawniej zwanym Rynkiem Garncarskim. Wskazywał połowę drogi z Kalisza do Kruszwicy. Na 2010 r. zaplanowano jego renowację.

    * Kościół św. Bartłomieja, gotycki, o układzie bazylikowym, trójnawowy. Pochodzi z XIV w. Od południowej strony kaplice gotycka NMP i renesansowa koninianina Jana Zemełki, w której znajdują się bogato intarsjowane stalle z ornamentami roślinnymi, ptakami i jednorożcami oraz gotycka rzeźba Matki Boskiej z XVI w. W kruchcie bocznej z 1866 r. znajduje się gotycka kropielnica. Sklepienia: siatkowe w prezbiterium i gwiaździste w nawach. Polichromię i witraże wykonał w latach 1908-1910 Eligiusz Niewiadomski, późniejszy zabójca pierwszego prezydenta RP Gabriela Narutowicza. Drzwi frontowe posiadają brązowe maszkarony z XV w., w kształcie lwich głów. Kościół przyozdobiony jest pomnikami:
          o epitafium Mikołaja Grochowskiego, wykonane z alabastru,
          o pomnik Stanisława Przyjemskiego, marszałka wielkiego koronnego, styl późnorenesansowy,
          o pomnik Krzysztofa Przyjemskiego,
          o krzyż kamienny, wmurowany w północnej skarpie, wykonany z piaskowca, jeden z kamieni milowych na drodze Kalisz – Kruszwica.
    W skarbcu kościelnym znajduje się kielich z 1536 r., wykonany przez konińskiego mistrza złotnika – Bartłomieja. W pobliżu znajdują się dzwonnica z 1878 r. oraz słup koniński (patrz wyżej).

    * Dzwonnica kościoła św. Bartłomieja z 1878 r., ufundowana przez koninianina Walentego Modrzejewskiego
    * Plebania kościoła farnego, wybudowana w stylu klasycystycznym w pocz. XX w., ozdobiona pilastrami jońskimi.
    * Zespół klasztorny oo. Reformatów:
          o Klasztor oo. Reformatów, wybudowany w 1733 r., na planie podkowy, z wirydarzem pośrodku. Posiada dwie kondygnacje, oddzielane gzymsem kordonowym. U zbiegu skrzydeł północnego i wschodniego znajduje się rotunda na cokole (pierwotnie biblioteka).
          o Kościół św. Marii Magdaleny, wybudowany w 1727 r. Barokowy. Posiada jedną nawę i trzy późnobarokowe ołtarze z połowy XVIII w. W kościele znajdują się też dwie zabytkowe rzeźby: ludowa Pieta Chrystusa Frasobliwego z 1430 r. oraz gotycka Madonna z Dzieciątkiem z 1490 r.

     * klasycystyczny ratusz, zaprojektowany przez Andrzeja Pelletiera, został wybudowany między 1796 a 1803 na ówczesnym rynku, o średniowiecznym układzie urbanistycznym i kształcie mocno wydłużonego wrzeciona na osi N-S. Ze względu na ograniczoną szerokość rynku, rozchodzące się jezdnie, przyległe do ścian ratusza, "uformowały" nietypowe ustawienie bocznych ścian i dlatego rzut tego 2-kondygnacyjnego budynku ma kształt trapezu. Dach jest 4-spadowy, pokryty dachówką, ale przez nietypowy rzut posiada unikatowe połacie boczne – płaszczyzny prostokreślne o kształcie paraboloid hiperbolicznych. Ratusz ma nadbudowaną osiemnastowieczną wieżą zegarową licowaną drewnem (zegar pochodzi z klasztoru w Lądzie). Fronton z 4 kolumnami doryckimi wielkiego porządku i trójkątnym tympanonem z herbem Konina. Wnętrza przyozdobione są witrażami z początku XX w., a sufit Sali Rady Miejskiej – stiukowym plafonem.

 

     * Jatki Miejskie, wybudowane w stylu klasycystycznym w początku XIX w., ozdobione kolumnadą w stylu doryckim. Obecnie pełnią funkcję sali ratuszowej
    * Synagoga, wybudowana w latach 1825-1829, nawiązuje w stylu do budowli bizantyjskich.Pierwotnie budynek stanowił bryłę na planie prostokąta. W 1883 roku do strony północnej na całej długości dobudowano dwukondygnacyjny element z przeznaczeniem na salę modlitw dla kobiet, a w części zachodniej przedsionek. Znajdowała się tam biblioteka miejska, która została przeniesiona na ulicę Dworcową.
    * Żydowski "dom nauki" ("bes medresz" – "bet ha-midrasz") znajdujący się obok synagogi, zbudowany w 1883 roku. Obecnie znajduje się w nim oddział Miejskiej Biblioteki Publicznej.

 

    * Rynek (dawniej zwany Rynkiem, Dużym Rynkiem, Rynkiem Pierwszym, obecnie Plac Wolności). Do 1786 r. na jego środku stał ratusz.
          o Kamienica Jana Zemełki, wybudowana w końcu XVI w. Była pierwszym murowanym budynkiem świeckim w mieście. Cechy renesansowe utraciła w kilku przebudowach. Dwukondygnacyjna, z dwuspadowym dachem. Sklepienia: beczkowe w sieni i piwnicach, a kolebkowo-krzyżowe w piwnicach i na parterze.
           o Gmach Starostwa Powiatowego w Koninie. Budynek o wyraźnych cechach klasycystycznych, kryty dachem naczółkowym, powstał w 1828 r. wg projektu architekta T. K. Pelletier'a, Budowniczego Obwodu Konińskiego. Miał być siedzibą władz rozległego obwodu konińskiego. Obwód tworzyły ówczesne powiaty koniński i pyzderski, z których w 1866 r., po reformie administracyjnej zaboru rosyjskiego, utworzono po raz pierwszy w historii powiaty kolski, turecki i słupecki. Powiat koniński wydatnie zmniejszono, a pyzderski zniknął na zawsze.
          o Kamienica klasycystyczna na narożniku Pl. Wolności i ul. Zofii Urbanowskiej ozdobiona pilastrami jońskimi oraz tympanonem z wieńcem i datą 1840. Przed II wojną światową mieścił się w niej Hotel Litewski.
            o Kamienica zwana "Grodzką" klasycystyczna z I poł. XIX w. na Placu Wolności, ornamentowana pilastrami jońskimi oraz ozdobiona gankiem z dwustronnymi schodami. W czasach carskich więzienie (więziono tam legendarnego kapucyna ks. Maksymiliana Tarejwę, dowódcę powstania styczniowego na ziemi konińskiej). Przed II wojną światową mieścił się w niej Hotel Polski.

     * Zajazd "Pod Jelonkiem" położony na skrzyżowaniu ul. Kolskiej i 3 Maja. Wybudowany w końcu XVIII w. Długi, narożnikowy, jednokondygnacyjny budynek z poddaszem posiadający skromne cechy klasycystyczne. Nad wjazdem na podwórze zachowany herb zajazdu – jelonek.

 

    * Zespół kamienic staromiejskich, dwu- i trzykondygnacyjnych, rzadziej jednokondygnacyjnych. Budowane od XVI do XX w. Większość zabudowy z początku i I poł. XIX w. W Rynku (obecnie Plac Wolności) 6 stylowych kamienic klasycystycznych, w dalszych okolicach klasycyzujące, np. stylowa kamienica rejenta Sikorskiego z II poł. XIX w., kamienica Essowej z ok. 1850 r., neoklasycystyczna kamienica "Stary Dom", kamienice przy ulicy 3 maja i na Placu Zamkowym.

     * Kościół ewangelicko-augsburski Świętego Ducha i jego plebania z XIX w.
    * Eklektyczny pałac E. Reymonda z 1880 r.
    * Budynek dawnego więzienia z XIX w., obecnie Centrum Kształcenia Ustawicznego
    * Dworek Zofii Urbanowskiej, pisarki, honorowej obywatelki miasta, z 2 poł. XIX w.
    * Park Miejski im. Fryderyka Chopina z poł. XIX w. Najstarszy park w mieście, posiada liczne okazy starego drzewostanu, zwierzyniec, place zabaw dla dzieci.
    * Elektrownia miejska, wzniesiona przez Niemców w 1916 r., dawniej mieszcząca również łaźnie
    * Most Toruński