Promna

Promna – wieś w Polsce położona nad Pilicą, w województwie mazowieckim, w powiecie białobrzeskim, w gminie Promna.

Promna na mapie google

Współrzędne obiektu

N 51.682282

E 20.951633

Do rejestru zabytków wpisane są: Pałac- nr rej. 8/A 15.12.1978 oraz park pałacowy, nr rej. 7/A 15.12.1978

Klasycystyczny pałac wybudowany został po roku 1817 wg projektu archtekta Hilarego Szpilowskiego. Zleceniodawcą był Wojciech Wasiutyński, mecenas przy Sądzie Najwyższej Instancji Królestwa Polskiego. Od roku 1856 dwór należał do rodziny Jackowskich. W latach 30 tych majątek należał do Bronisława Jackowskiego by tuż przed wybuchem II Wojny Światowej wejście w posiadanie rodziny Szererów. Obecnie we dworze mieści się Publiczna Szkoła Podstawowa im. Tadeusza Kierzkowskiego, Gminny Zespół Ekonomiczno- Administracyjny Szkół w Promnie oraz Zarząd Oddziału Związku Nauczycielstwa Polskiego.

Teren obecnej gminy Promna był pierwotnie pokryty gęstą puszczą i należał do plemiennego państwa Mazowszan, które zostało w końcu X wieku przyłączone do państwa polskiego. Od roku 1138 roku obszar ten funkcjonował jako samodzielne Księstwo Mazowieckie. Pierwsze zapiski o miejscowości pochodzą z 1239 roku. Przez długi okres czasu była to jedyna osadaw okolicy. O jej wielkości świadczyć może fakt, że już w XIII wieku założono tutaj parafię.

Promna leży nad Pilicą, która od lat jest naturalną granicą Małopolski i Mazowsza. Nazwa osady powstała z przekształcenia słowa "prąd" [prąd - prądna - prondra - promna], zaś prądem określano niegdyś potok strumień. 

Wieś stałą się własnością szlachecką poprzez nadanie książęce. W 1576 roku doszło do podziału osady na dwie odrębne miejscowości: Promna Duża i Promna Mała. Właścicielami Dużej byli Cziborowscy i Wysokińscy, zaś Małej: Serafin Zawisza, Stanisław Biejkowski, Andrzej Promiński, Andrzej Gniewosz i Stanisław Gzowski. Przez wiele lat Promna zmieniała swoich licznych właścieli. Od 1668 roku w osadzie zaczął dominować ród Biejkowskich. W roku później Abraham Biejkowski wzniósł we wsi nowy kościół. Od tego czasu Biejkowski zaczęli sukcesywnie wykupywać poszczególne części osady.  W 1689 Zachariasz Biejkowski kupił ostatnią cześć Promny stając się jedynym jej właścicielem.

Kolejnym właścicielem Promnej, od 1785 roku, był Antoni Kozietulski. Warto tutaj wspomnieć, ze syn Antoniego, Jan Leon był żołnierzem księcia Poniatowskiego w łużbie Napoleona aż do samego końca  w 1814 roku. Walczył dzielnie pod Samosierrą a nawet wsławił się uratoweniem życia cesarza w czasie kampanii moskiewskiej. Odznaczony był wieloma orderami francuskimi. 

W 1834 roku dobra Promnej przeszły na własność Rodu Wasiutyńskich, zaś po śmierci Wojciecha Wasiutyńskiego właścicielem został Tomasz Jackowski. Ród Jackowskich był w posiadaniu PRomnej  do roku 1885 kiedy to nastąpiło uwałszczenie części ziemi folwarcznej. Powstało 40 odrębnych gospodarstw rolnych. Według opisu gminy z 1888 roku była tu szkoła początkowa, młym wodny i pokłady torfu.

W Promnej warto jeszcze obejrzeć kościół powstały na miejscu spalonego wcześniej.Obecna świątynia katolicka pochodzi z lat 1866-70 i jest w stylu neogotyckim. Liczne przedmioty liturgiczne pochodzą z XVII i XVIII wieku.

W 1907 roku z inicjatywy miejscowego księdza powstała spółdzielnia (sklep udziałowy), był to odważny krok ponieważ monopol w handlu mieli Żydzi. W zarządzie spółdzielni byli Władysław Mysyrowicz obywatel ziemski z Falęcic, Szymon Budyta z Daltrozowa, Jan Ziemba z Biejkowa (wieloletni wójt gminy Promna), Jan Ptaszyński z Promny, Franciszek Sowiński z Gór, Biernacki z Biejkowej Woli, Mateusz Jaworski z Biejkowa i Aleksander Dworski z Olkowic. W początkach XX wieku właścicielem pałacu i folwarku w Promnie był ród Schererów.

W okresie międzywojennym Promna była już siedzibą urzędu gminy. Był to też ośrodek handlu i usług. W Promnie był sklep bławatny, posiadał go J. Hajder, cieślą był J. Wrzesiński. W gminie działała spółdzielnia zwana kooperatywą o nazwie „Ogniwo”. Kowalem w Promnie był był J. Jachowski, handlem nierogacizną zajmował się B. Puchalski. Sklep z artykułami ogrodniczymi posiadał Michał Matuszewski a piekarzem był niejaki Krzemiński. Działał też zakład mleczarski oraz młyn wodny należący do M. Igielmana.

W Promnie był też jedyny w okolicy zakład komunikacji samochodowej należący do spółki M. Hajdera i M. Gruszczyńskiego. W Promnie działało też kilka sklepów spożywczych ich właściciele to: A. Matuszewski, J. Młodzianko, W. Rdzanek i J. Celiński. Szewcem był W. Rudzki. Wiatraki we wsi posiadali Władysław Bęntkowski i S. Dudek. Promna posiadała też zajazd należący do W. Zalewskiego. W okresie międzywojennym folwark Promna liczył 8 budynków mieszkalnych i 160 mieszkańców. Natomiast wieś Promna liczyła 100 domów i 562 mieszkańców.

Wieść gminna niesie, że niegdysiejszy właściciel pałacu w Promnej przegrał ów obiekt w karty do Polaka narodowości żydowskiej. Nie koniec to jednak hazardowej przeszłości pałacu. Następnym wygranym był właściciel młyna, który pechowy budynek przekazał na szkołę. Być może w posiadaniu gminy są jeszcze dokumenty przekazujące pałac na szkołę. 

Informacje te oraz poniższe zdjęcia posiadam dzięki uprzejmości mieszkanki Promnej. Dzięki niej także dowiedziałam się, że w latach 1950-1960 przed kościołem naprzeciwko "organistówki" znajdowała się studnia a nauka odbywała się w trzech miejscach. 
A tak wyglądała młocka za pomocą młockarni we wsi Promnej w roku 1943:

Właściciel kuźni-warszatu w latach 1945-46 postanowił zająć się działalnością transportową. Tak wyglądał jego samochód ciężarowy do przewozu towarów: