To mała wieś leżąca w okolicach Szczebrzeszyna i Radecznicy. Położona jest na zachodnim skraju gminy Sułów, nad rzeką Gorajec, na pograniczu Roztocza.
Z pozoru zwykła miejscowość posiada całkiem interesującą historią. Zaraz za ostatnimi domami wznosi się grodzisko wczesnośredniowieczne – pozostałość po jednym z Grodów Czerwieńskich. Grody te powstawały w X i XI wieku i wchodziły w skład pogranicza Polski i Rusi przy ważnych międzynarodowych szlakach komunikacyjnych. Posiadały one duże znaczenie gospodarcze i militarne.
Dzięki długoletnim badaniom archeologicznym gród w Sąsiadce jest jednym z najdokładniej przebadanych grodzisk na Zamojszczyźnie. Badania rozpoczęte w 1936 roku przez W. Antonowicza i Z. Wartołowską z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego przerwano na okres II wojny światowej i wznowiono w latach 1946 – 1957 przez Z. Wartołowską. Każdy dzień badań przynosił niezwykłe wyniki, które pozwoliły, w oparciu o źródła pisane, odtworzyć historię grodu, ustalić jego rozplanowanie, funkcję i ukazać życie jego dawnych mieszkańców.
Gród miał trzy fazy istnienia. Zostało to ustalone na podstawie badań archeologicznych. Po przekopaniu jednego z wałów stwierdzono bowiem, że fortyfikacje były trzykrotnie wznoszone i trzy razy ulegały zniszczeniu.
Założycielem grodu był Jarosław Mądry – książe ruski, który dla obrony granicy Polski z Rusią, w miejscu starej IX-wiecznej osady w latach 1034-1039 wybudował gród Sutiejsk. Stosunki Polski z Rusią w tym okresie były wrogie aż do roku 1039, kiedy to Kazimierz Odnowiciel ożenił się z siostrą Jarosława Mądrego Dobrochną rozpoczynając okres względnego pokoju. Gród został zdobyty przez Bolesława Śmiałego w 1069 roku podczas wyprawy kijowskiej i pozostał już pod władzą króla polskiego. W czasie wyprawy Bolesława Śmiałego na Ruś w 1069 roku gród został zniszczony. Bolesław Śmiały odbudowując gród odbudował wały i udoskonalił fortyfikacje. W wale znajdowała się brama wjazdowa do grodu centralnego, przy której zbudowano drewnianą wieżę. W czasie drugiej fazy Sutiejsk staje się ważnym grodem nie tylko obronnym, ale i handlowym.
Kupcy podążający z zachodu na Ruś i z Rusi na zachód zatrzymywali się w Sutiejsku i tu dokonywali transakcji o czym świadczą między innymi znalezione przedmioty pochodzenia ruskiego. Rozwijający się handel nadaje mu charakter miejski. Odtąd nikt nie mógł tędy przejechać bez wiedzy i pozwolenia drużyny broniącej grodu. Wiele wzmianek z XI i XII wieku mówi o zjazdach i układach polsko-ruskich zawieranych właśnie w Sutiejsku.
Między rokiem 1086 a 1097 Polacy oddali gród Rusinom. Wygnany z Księstwa Włodzimierskiego książe Dawid Igorowicz wracając na Ruś zajął Sutiejsk wraz z Grodami Czerwieńskimi. O pobycie Dawida Igorowicza w Sutiejsku świadczy pięć ołowianych pieczęci księcia, znalezionych podczas prac wykopaliskowych na grodzisku.
Królowie polscy byli stale zainteresowani Grodami Czerwieńskimi i Sutiejskiem. Bolesław Krzywousty w 1121 roku po wyprawie interwencyjnej na Czerwień i Włodzimierz przyłączył ponownie Sutiejsk do Polski. Ten silny gród został wówczas zniszczony. Odbudowano go ponownie, tym razem po raz ostatni. Dodatkowy wał powstał właśnie w tej to znaczy trzeciej fazie istnienia grodu. Bolesław Krzywousty wykorzystał gród jako wojenną bazę przeciw Rusinom.
Gród wraz z otoczeniem zajmował powierzchnię 21 hektarów. Racjonalne rozplanowanie, konstrukcja wałów i połączenie z zewnętrznym światem świadczy o dobrej organizacji życia w grodzie. Wyodrębnione zostały trzy części grodu – wewnętrzna otoczona wałem tak zwany gródek o średnicy około 20 metrów, siedziba księcia, w części drugiej, o powierzchni 16 tys. m² koncentrowało się życie gospodarcze, część trzecia oprócz funkcji obronnej spełniała również zadanie osłaniania dojścia do grodu. Na terenie grodu znaleziono wiele cennych dla nauki przedmiotów świadczących o zainteresowaniach, możliwościach i poziomie życia jego mieszkańców. Należą do nich: narzędzia do obróbki drzewa, zdobione naczynia gliniane, elementy uzbrojenia, miecze, ostrogi, fragmenty przedmiotów codziennego użytku, naczyń, biżuterii. Ludność grodu zajmowała się rolnictwem, rybołówstwem, myślistwem, rzemiosłem. Wskazują na to odnalezione przedmioty. W jednej z chat znaleziono przedmioty, które pozwalają stwierdzić, że rozwijało się tu także rzemiosło jubilerskie.
Będąc w Sąsiadce możemy zobaczyć wspaniale zachowane wały dochodzące do 6 metrów wysokości. Do dzisiaj zostały ślady trzech wałów. Najmniejszy wał wewnętrzny, całkowicie zresztą zachowany, o 132 metrach obwodu i dwóch przerwach od północno-wschodniej i południowo-zachodniej strony, ma kształt prawie koła. Wewnątrz wału, w północnej części, znajduje się owalne zagłębienie o 22 metrach obwodu, zwane przez ludzi donicą. Od południowo-wschodniej strony wału wybiega drugi wał. Z wału trzeciego pozostały tylko dwa fragmenty. Dłuższa, północno-wschodnia część ciągnie się 156 metrów malejąc coraz bardziej, aż wreszcie zupełnie opada.
Podczas wyprawy księcia włodzimierskiego Romana w 1205 roku przeciw książętom polskim gród Sutiejsk został zniszczony. Wówczas grodu już nie odbudowano. W 1217 roku Grody Czerwieńskie wraz z Sutiejskiem zajął książe Rusi Halicko, Włodzimierskiej Daniel syn Romana. W 1241 roku Mongołowie pod dowództwem Batu – Chana, wnuka słynnego Czingis-Chana po opanowaniu Rusi, najechali na Polskę niszcząc niektóre Grody Czerwieńskie i Sutiejsk. Zmieniła się granica polsko - ruska, przesuwając się na wschód. Stracił znaczenie szlak handlowy biegnący przez Sutiejsk. Towary wędrowały teraz z Halicza przez Przemyśl i Kraków. Gród w Sutiejsku nie był już nikomu potrzebny tak jak przedtem. W porównaniu do innych grodów Sutiejsk nie istniał długo bo około 250 lat.
Wieś Sąsiadka po odzyskaniu przez Kazimierza Wielkiego Grodów Czerwieńskich i innych ziem stała się własnością Dymitra z Goraja. Dymitr w końcu XIV wieku podarował wieś Smogorzewskim - Latyczyńskim. W 1445 roku jej właścicielami byli Bertold i Zygmunt Latyczyńscy. W XVI wieku jej właścicielami stają się Tarnowscy od których w 1530 roku kupuje ją Jan Sarnicki, burgrabia turobiński. W 1605 roku Sąsiadkę kupują Zamojscy i włączają ją do dóbr ordynacji. W XVIII wieku, w wyniku trzech zaborów Polska zniknęła z mapy Europy na 123 lata, podzielona między trzy państwa: Rosję, Prusy i Austrię. Sąsiadka znalazła się początkowo w zaborze austriackim, później weszła w skład zaboru rosyjskiego, w którym pozostała aż do odzyskania niepodległości w 1918 roku. Takie były dzieje Sutiejska/Sąsiadki odtworzone na podstawie nielicznych wzmianek źródłowych, historii stosunków polsko - ruskich i w wyniku badań archeologicznych.
[źródło: art. znaleziony w sieci autorstwa Iwony ZWOLAK]
Znaczną część obszaru Wyżyny Lubelskiej budują pokrywy lessowe, które tworzyły się około 125 - 70 tysięcy lat temu w czasie ostatniego zlodowacenia. Less jest skałą pochodzenia eolicznego o barwie przeważnie żółtej, złożoną z bardzo drobnego (średnicy 0,06-0,01 mm ) pyłu kwarcowego (60-70%) i węglanu wapnia (10-30%), niewarstwowaną i porowatą (porowatość około 60%). Lessy są bardzo podatne na rozmywanie (np. przez wody opadowe), wskutek czego na obszarach ich występowania rozwijają się często malownicze formy morfologiczne, jakimi są wąwozy lessowe.
Wąwóz w Sąsiadce jest jednym z wielu rozcinających pokrywy lessowe w okolicach Szczebrzeszyna. Jest znaną od lat atrakcją turystyczną tego regionu. Wylot tego długiego na około 200 metrów wąwozu znajduje się w centrum wsi Sąsiadka, w północnej części tzw. Guza Szczebrzeszyńskiego. Wzgórze to zbudowane jest z margli wieku mastrychckiego, przykrytych miejscami płatami gliny zwałowej (plejstocen) na których zalegają osady lessowe, w których rozwinięty jest wspomniany wąwóz. Dochodzi on ku północy do tarasu zalewowego doliny rzeki Por
Pokrywa lessowa, która osiąga tu kilkanaście metrów miąższości, odsłania się w zboczach wąwozu. Jak wynika z przeprowadzonych badañ geologicznych, w wąwozie występują dwa poziomy lessów, przedzielone prawie dwumetrową warstwą zawierającą kopalne gleby. Seria starsza, odsłaniająca się w początkowej (licząc od wylotu w ż wozu) części, to osady lessowe solifukcyjne. W szarożółtych utworach o różnej zawartości węglanu wapnia stwierdzono obecność długich soczewek i warstewek materiału pylastego i mułkowego; często zaburzonych (powyciskanych), ze strukturami spływowymi. Na tych lessach zalegają lessy gliniaste, bezwapniste i przeważnie masywne, rdzawe w różnych odcieniach. W tym poziomie można dostrzec słabo widoczne w ścianie drobne kliny mrozowe.
I na koniec ciekawostka :D
Przy wlocie wąwozu znajduje się...... hmmmm.... "miejsce użyteczności publicznej" ?????
Wychodek z widokiem na wąwóz :)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz