Tytułem wstępu

Na wstępie chciałam zaznaczyć, iż blog mój w żaden sposób nie aspiruje do miana jakiegoś poważniejszego przedsięwzięcia naukowego i ma głównie charakter hobbystyczny i w pełni amatorski. Intencją moją było, jest i będzie, zachęcenie czytelnika do odwiedzenia tych cudownych miejsc w Polsce oraz do zapoznania się z ich historią, klimatem. Poszczególne teksty (głównie w opisach miejscowości) pochodzą nieraz z trzech-czterech źródeł (całkowicie ze sobą przemieszanych), tak więc zdecydowałam się (przed wszystkim ze względu na czytelność i specyfikę przekazu www) nie podawać dziesiątków przypisów do każdego liczącego parę słów fragmentu. Informacje zamieszczone w w moim blogu dotyczące zamków pochodzą głównie z "Leksykonu zamków w Polsce" [ autorzy: Salm Jan, Kołodziejski Stanisław, Kajzer Leszek] oraz stron internetowych poświęconych temu zagadnieniu. Zaś wiadomości dotyczące samych miejscowości znajduję głównie w Wikipedii, na stronach tych gmin i miejscowości, bądź też ze stron prywatnych poświęconych danym miejscowościom czy obiektom. Jeżeli jednak, ktoś poczuje się urażony gdy wykorzystam jego wiadomości, proszę o kontakt. Napiszę sprostowanie lub usunę takowe wiadomości z mojego bloga.

Będę ogromnie wdzięczna za wszelkie uwagi, zarówno dot. ew. błędów rzeczowych, ortograficznych, faktograficznych i innych. Propozycje, pomysły, sugestie dot. układu treści, nowych tematów, i inne uwagi proszę przesyłać na adres: jagusinka@gmail.com
Tuż pod tym tekstem jest księga gości - możesz napisać co myślisz o moim blogu :)

PRZEPROWADZKA

Po dość długiej nieobecności postanowiłam wrócić do prowadzenia bloga o moich podróżach.

Jeśli macie ochotę mi towarzyszyć zapraszam na nową witrynę tutaj:


czytajcie, komentujcie, krytykujcie, subskrybujcie i wpisujcie się do księgi gości. Serdecznie zapraszam :)

KSIĘGA GOŚCI

KSIĘGA GOŚCI - pisz szczerze, każda opinia jest dla mnie ważna :)

Możesz tutaj napisać co myślisz o moim blogu :)

Obserwatorzy

piątek, 10 czerwca 2011

Brodnica

Brodnica (niem. Strasburg) – miasto i gmina w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie brodnickim obecnie położone po obu stronach rzeki Drwęcy. 


Współrzędne zamku:
N 53°15'28,37''
E 19°23'55,87''

Muzeum - zamek 
ul. Zamkowa 1 
87-300 Brodnica 

Pierwszy gród powstał w tym miejscu nad Drwęcą w XII wieku. Brodnica położona jest na pograniczu ziemi chełmińskiej i michałowskiej, gród ten był wysuniętą strażnicą książąt mazowieckich. Po sprowadzeniu do Polski Krzyżaków sfałszowali oni dokumenty nadania ziem, wskutek czego na początku XIV wieku zajęli również Brodnicę. Murowany zamek powstał w pierwszej połowie XIV wieku, według niektórych w latach 1312-1330 według innych - 1305-1317. Na pewno w 1337 roku zamek był ukończony, ponieważ pomiędzy 1335 a 1337 rokiem utworzono w Brodnicy komturię krzyżacką. 

Warownia została założona na planie kwadratu o boku 45 metrów, w którym niewielki wewnętrzny dziedziniec zamykały cztery skrzydła. W północnym narożniku umieszczono potężną pięćdziesięciometrową ośmioboczną wieżę o 10 kondygnacjach. Przy wieży znajdowała się brama broniona przedbramiem. Całość otaczały niskie mury obwodowe tworząc parcham o około 10 metrach szerokości. Od strony Drwęcy w narożniku muru obwodowego znajdowała się czworokątna baszta, w 1415 roku przebudowana według projektu Mikołaja Fellensteina z Malborka na okrągłą. Potem podobną, ze strzelnicami dla broni palnej, wzniesiono jeszcze w narożniku północno-wschodnim. Zapleczem gospodarczym zamku były dwa przedzamcza: od północnego-wschodu i południa, które również otoczono murami oraz fosą zasilaną z Drwęcy. 

W XV wieku wielokrotnie potykały się w Brodnicy wojska polskie z Krzyżakami. Po wojnie trzynastoletniej w 1466 roku Brodnica wróciła w granice Polski. Od 1479 roku zamek był się siedzibą starosty. Najpierw do 1604 roku urząd ten obejmował ród Działyńskich, potem starościną była Anna Wazówna, siostra Zygmunta III Wazy. Jeszcze za Działyńskich w 1550 roku zamek uległ wielkiemu pożarowi, ale ówczesny starosta Rafał Działyński bardzo szybko odbudował uszkodzoną twierdzę. W 1616 roku wzniesiono na terenie wschodniego przedzamcza pałac dla Anny Wazówny, który rozbudowano jeszcze w XVII wieku. W pałacu do dziś widać ślady po strzelnicach, stąd wniosek, że do jego budowy wykorzystano mury wcześniejszego budynku wchodzącego w skład przedzamcza. Starości rezydowali na zamku aż do I rozbioru Polski. 

Kilkukrotnie zamek atakowali Szwedzi podczas potopu w latach 1655-1656. W XVIII wieku w zamku mieściły się koszary konfederatów barskich, a w 1772 roku zamek znalazł się w granicach Prus. Jak większości tego typu obiektów Prusacy nie uszanowali i tego. W latach 1785-1842 zamek stopniowo rozebrano, ocalała tylko ośmioboczna wieża. Prace badawcze na zamku w Brodnicy prowadzono w okresie międzywojennym. W końcu drugiej wojny światowej w 1945 zamek został spalony. W latach 1953-1957 ponownie prowadzono badania, wtedy odsłonięto mury przedbramia. Obecnie udostępnione są do zwiedzania ruiny wraz z podziemiami i wejściem na wieżę. Zachowała się częściowo także jedna z okrągłych baszt.

Pierwszy zapis dotyczący spalenia grodu Straisberg przez Jaćwingów odnotowany został w kronice Piotra z Dusburga w 1263. Drugi zapis o ataku Litwinów na osadę Brodnicę pochodzi z 1298. Zdaniem historyków pierwsza wzmianka dotyczy raczej strażnicy zakonnej nad jeziorem Strażym a drugi umocnień w rejonie Żmijewa, zatem niekoniecznie muszą odnosić się do osad na terenie dzisiejszego miasta. Ziemie na lewym brzegu Drwęcy, ziemia michałowska, stała się własnością zakonu krzyżackiego w 1303 (książę kujawski Leszek oddał ziemie michałowskie Krzyżakom w zastaw za uzyskaną pożyczkę, Krzyżacy ostatecznie wykupili je od książąt kujawskich w 1317). 

Budowa zamku w Brodnicy rozpoczęła się w 1305. Prawa miejskie Brodnica uzyskała na prawach chełmińskich. Pierwszy zapis dotyczący miasta Brodnicy pochodzi z 1298, pod datą 29 IX kronikarz krzyżacki Piotr z Dusburga zanotował, iż oddział 140 Litwinów zaatakował osadę Brodnica. Natomiast pierwsza wzmianka dotycząca budowy kościoła św. Katarzyny pochodzi z 1310. Po raz pierwszy jako "civitas" - a więc miasto, lokowane na prawie niemieckim - Brodnica była wzmiankowana w 1317. W 1320 rozpoczęto budowę podwójnego pasa murów otaczających miasto, realizacja ich została zakończona wraz z budową głównych bram miejskich: Mazurskiej i Chełmińskiej (zwanej również Kamienną), w 1370. 

Najprawdopodobniej w 1305 rozpoczęto budowę zamku krzyżackiego, pierwszą fazę budowy zamku zakończono około 1339. W 1415 budowniczy Mikołaj Fellenstein dokonał przebudowy fortyfikacji zamku. Początkowo władzę w mieście sprawował wójt. Około 1343 powołana została rada miejska wraz z burmistrzem. Rozwój miasta był pomyślny. W 1380 zbudowano szpital i kościół św. Ducha w pobliżu bramy Grudziądzkiej.

Pod koniec wieku ratusz, częściowo rozebrany w 1868, którego pozostałości przy trójkątnym rynku zachowały się do dzisiaj. W 1466 wraz z Prusami Królewskimi weszła w skład Polski. Miasto zostało zniszczone podczas pożarów w 1553 i 1661. Od 1772 Brodnica leżała w granicach Prus, w latach 1806-1815 należała do Księstwa Warszawskiego, następnie znów do Prus i (od 1817) Prus Zachodnich. Do Polski powróciła po okresie zaborów w 1920 na mocy traktatu wersalskiego. 

W Brodnicy warto zobaczyć:

-gotycki kościół św. Katarzyny budowany od ok. 1285, budowa prezbiterium ukończona w 1320, do ok. 1370 budowa korpusu nawowego i zasklepienie wnętrza; z zewnątrz wyróżnia się bogato opracowany architektonicznie wschodni szczyt prezbiterium; wewnątrz przy filarach figury 12 apostołów wykonane w XIV w. z drewna lipowego, wyposażenie wnętrza głównie barokowe i późnobarokowe, poza tym kilka gotyckich rzeźb (głowa św. Jana Chrzciciela na misie, grupy Ukrzyżowania)
-fragment ratusza z końca XIV w.
-na przedzamczu pałac Anny Wazówny z II połowy XVI wieku, przebudowywany w XVII w.
-fragmenty średniowiecznych murów miejskich z XIV i XV w., w tym Brama Chełmińska i wieża Bramy Mazurskiej
-spichlerze barokowe z XVII w.
-barokowy zespół poreformacki: kościół NMP z lat 1752-61 i klasztor
-dawny kościół ewangelicki z ok. 1850 r., wg proj. Stanisława Hebanowskiego (obecnie tzw. kościół szkolny)
-Kościół św. Jerzego - obecnie nieistniejący
-rynek miejski o nietypowym kształcie (często błędnie opisywany jako trójkątny, co wiąże się z Legendą o brodnickim rynku)
-wieża ciśnień z roku 1905, w 2006 częściowo rozebrana
-zdewastowana linia wąskotorowa do Ostrowitego

Muzeum - zamek 
ul. Zamkowa 1 
87-300 Brodnica 
tel. (+56) 495 05 75 

- godziny otwarcia : 
poniedziałek - piątek : 10-17 (sezonowo)

Sadłowo

Sadłowo – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Rypin.


Współrzędne zamku:
N 53°05'13,60''
E 19°30'30,55''

Pozostałości zamku rycerskiego wśród łąk nadjeziornych, 80 m na zachód od drogi Rypin-Sadłowo i 350 m na południowy zachód od kościoła parafialnego. Wieś pojawia się w źródłach pisanych w 1313 roku jako własność biskupstwa płockiego, nadana kasztelanowi spicymierskiemu Piotrowi z rodu Świnków (ginie w 1323 r. w obronie Dobrzynia przed Litwinami) wraz z kilkoma okolicznymi wsiami w dzierżawę (w ramach ponownego zasiedlania po najazdach litewskich przez biskupów płockich ziemi dobrzyńskiej, michałowskiej i lubawskiej). W 1367 roku król Kazimierz Wielki nadaje Jakuszowi i Pietraszowi ze Strzyg prawo dziedziczne w okolicznych dobrach. Warownia powstała w latach 70-ych XIV wieku (po 1373 r) z inicjatywy kasztelana rypińskiego Piotra Świnki (wnuka) jako siedziba możnowładcza (a nie rycerska). W XV w zamek przechodzi we władanie rodu Doliwów Słońskich i zostaje rozbudowany przez kasztelana Wojciecha. Po 29 sierpnia 1431 r zamek zostaje częściowo zniszczony w czasie rejzy krzyżackiej, jednak w 1432 zamek zostaje wymieniony jako "Sadlowo cum castro". Sam zamek określany był nazwą Sadłów, wieś zaś Sadłowo. Następnym właścicielem był kasztelan słoński Tomasz rezydujący tu do wojny trzynastoletniej, kiedy to zamek został zajęty przez Krzyżaków (1463-1464) i odzyskany w wyniku wygranej bitwy mazowieckiego pospolitego ruszenia pod wodzą księcia Konrada III pod Sadłowem. W XVI w klucz sadłowski przechodzi w rece Swarockich herbu Rogala. Zamek zniszczony w czasie potopu szwedzkiego nie został odbudowany.

Zarys fundamentów murów kamiennych tego założenia znaleziono w 1958 roku. Zamek sukcesywnie rozbierano do XIX wieku, ale dzieła zniszczenia dokonano przy przebudowie drogi do Rypina po II wojnie światowej. W latach 1994-1997 prowadzone były tu prace archeologiczne. Na ich podstawie stwierdzono, że był to zamek ceglany na kamiennych fundamentach, składający się z dwóch zachodzących na siebie narożnikami czworoboków. W pierwszym stał dom zamkowy (kamienica) o rozmiarach 14 x 26 m, dwukondygnacyjny, w drugim zaś prawdopodobnie kaplica i budynek z przelotem bramnym. W świetle wyników badań stwierdzono, że zamek nie posiadał wieży, a sama bryła zamku była ukryta wśród okolicznych wzgórz. Była to znaczna rezydencja rycerska, o areale zbliżonym do zamków królewskich (Sadłowo - 1600 m kwadratowych, typowa rezydencja rycerska - do 1000 metrów kwadratowych). Na podstawie badań zabytków ruchomych ustalono, że obiekt był użytkowany od końca XIV w. do 2 połowy XVII w. Pierwotne założenie z XIV wieku zostało znacznie powiększone i przebudowane w 1 połowie XV w.

W połowie XVIII w. właścicielem dóbr sadłowskich został Olbracht Pląskowski herbu Oksza, który fundował obecny kościół. W drugiej połowie XVIII w. poprzez ślub Anny Pląskowskiej ze Stefanem Romockim dobra ponownie przechodzą w ręce Romockich. Majątek obejmował w tym czasie: Kotowy, Linne, Sadłowo oraz Stawiska. W 1872 r. Kazimierz Romocki sprzedał posiadłość Tadeuszowi Rościszewskiemu, który przekazał ją synowi, Józefowi. W 1908 r. drogą sukcesji dobra przeszły w ręce Jana i Janiny Kretkowskich. Jan Kretkowski wraz z córką, Zofią zostali zamordowani w 1939 r. przez Niemców. Pałac o cechach klasycystycznych pochodzi najprawdopodobniej z przełomu XVIII/XIX w. Przebudowany został w 1960r i zatracił cechy charakterystyczne dla tego stylu. Otaczał go park krajobrazowy. W pałacu znajduje się Ośrodek Pracy Twórczej z pracowniami artystycznymi oraz salami wystawowymi. Organizowane są zajęcia artystyczne dla dzieci oraz rokrocznie plener dla twórców. Ponadto w pałacu ma swoją siedzibę filia Fundacji Na Rzecz Rozwoju Społeczeństwa Obywatelskiego "Jaskółka" proponująca m.in. zajęcia integracyjno - terapeutyczne dla niepełnosprawnych i pełnosprawnych dzieci. Przy fundacji działa również spora grupa wolontariuszy. 

W Sadłowie warto zobaczyć:

-spichlerz dworski z połowy XIX w., 
-renesansowy kościół św. Jana Chrzciciela z lat 1752–1756 z licznymi tablicami i epitafiami pamiątkowymi, 
-cmentarz parafialny z kamiennym obeliskiem – krzyżem na mogile powstańców styczniowych
-Na starożytnym cmentarzysku znajdującym się koło obecnego cmentarza prowadzone były wykopaliska archeologiczne prowadzone przez Uniwersytet Łódzki.

Radziki Małe

Radziki Małe – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Wąpielsk.


Współrzędne obiektu
N 53,169619
E 19,304017

W Radzikach Małych znajduje się pałac z XVIII w. We wnętrznach zachowane są bogate polichromie przedstawiające sceny z polowania. Pałac jest w opłakanym stanie i powinien być jak najszybciej odremontowany.

W XIV i XV wieku Radziki Małe należały do rodu Ogonów, w XVI do Żelskich a konretnie do żony Sędziwoja Żelskiego, Zofii z Radzikowskich. W XVII wieku majątek przeszedł na własność jezuitów grudziądzkich a następnie, w pierwszej połowie XVIII wieku stał się własnością rodu Pląskowskich. Kolejnymi właścicielami byli Grąbczewscy herbu Nałęcz. Ignacy Grąbczewski, w obawie przed konfiskatą majątku po powstaniu styczniowym, zmuszony był sprzedać Radziki Małe Władysławowi Gniazdowskiemu. Tuż przed wybuchem wojny właścicielem majątku był Tadeusz Gniazdowski. On i jego żona Teresa, zostali aresztowani przez Selbstschutz i następne zamordowani. Selbstschutz to niemiecka organizacja paramilitarna złożona z mniejszości niemieckiej działająca w czasie I wojny światowej i II wojny światowej. do "Selbstschutzu" wstępowali etniczni Niemcy zamieszkujący dotychczas tereny polskie.

Wąpielsk

Wąpielsk – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Wąpielsk.


Współrzędne obiektu
N 53,140165
E 19,280388


Pałac w Wąpielsku został zbudowany w II poł. XIX wieku w stylu eklektycznym na polecenie Walentego Siemiątkowskiego, który był właścicielem dóbr od 1849r. Jest to budynek otynkowany, parterowy z piętrowymi ryzalitami na osiach. Od frontu ryzalit poprzedzony ośmioboczną przybudówką w kształcie wieży o trzech kondygnacjach. Podziały elewacji ramowo – pilastrowe, dach czterospadowy, na wieży namiotowy. Ostatni remont elewacji przeprowadzono w latach 80-tych. Pałac otaczają resztki założenia parkowego, w którym znajduje się ok. 20 gatunków drzew. .

 Po raz pierwszy, w dokumentach piśmienniczych, wieś zostaje wymieniona  w dokumencie króla Kazimierza Wielkiego wydanym w 1367 r. dla rycerza Zbrosława z Wąpielska. Kolejnym właścicelem dóbr Wąpielskich był Mikołaj Radzikowski herbu Ogończyk. Otrzymał on owe dobra w 1497 r. od króla Jana Olbrachta. Dalsze losy wsi są nierozerwalnie związane z rodami, m.in. Wąpielskich, Nałęczów, Chalińskich, Tarnowskich, Pleckich, Przeciszewskich, Cissowskich oraz Tabulskich. Zaś od Przedstawiciela tego ostatniego rodu, Szymona Tabulskiego, w roku 1849 nabył majątek Walenty Siemiątkowski herbu Jastrzębiec. Właśnie w rękach tej rodziny szlacheckiej majątek pozostawał aż do wybuchu drugiej wojny światowej. Wąpielsk kolejno dziedziczyli: w 1888r. Józef- syn Walentego, w 1917r, Jerzy, syn Józefa. Jerzy SIemiątkowski, znany  działacz społeczeny i polityczny a także ceniony hodowca koni angloarabskich był ostatnim właścicielem majątku. Z ciekawostek można dodać, że pałac gościł w swoich wnętrzach w roku 1928 Prezydenta RP Ignacego Mościckiego.

Warte uwagi są też: kapliczka Matki Boskiej z początku XX w. oraz dawny przystanek kolei wąskotorowej z lat 20-tych XX w.

poniedziałek, 6 czerwca 2011

Golub-Dobrzyń


Golub-Dobrzyń – miasto w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie golubsko-dobrzyńskim leżące 35 km od Torunia. Po wjechaniu do miasta należy cały czas trzymać się głównej drogi. Na parking obok zamku prowadzi drogowskaz.


Współrzędne obiektu:
N 53°06'55,40''
E 19°02'59,26''

Golub pierwszy raz pojawia się w dokumentach w 1258 roku, kiedy zostaje przekazany przez komtura dzierzgońskiego biskupowi włocławskiemu Wolimirowi. W 1293 roku zakon dokonał wymiany i tereny te wróciły w jego granice. Od razu Krzyżacy zdecydowali się wznieść tu założenie obronne, bardzo ważne z powodu lokalizacji przy przeprawie przez Drwęcę. Drewniano-ziemne fortyfikacje powstały do 1295 roku. Niedługo potem sytuacja polityczna spowodowała, że niewystarczające umocnienia postanowiono zastąpić konwentualnym zamkiem, który powstawał w latach 1300-1330. Jego wznoszenie rozpoczął pruski mistrz krajowy Konrad von Sack. Początkowo wzniesiono tylko obwód murów z przyporami na narożach i przy murze północnym i południowym. Możliwe, że już wtedy w północno-zachodnim narożniku stanęła wieża z lochem głodowym. Główne nasilenie prac budowlanych miało miejsce w latach 1305-1311, wtedy dostawiono do murów skrzydła. Koncepcję z pierwotną wieżą w narożniku północno-zachodnim porzucono jednak przy wznoszeniu skrzydeł zamkowych. Zamek otoczono drugim obwodem murów, w późniejszych latach umacniając go w narożach zachodnich, strony najbardziej zagrożonej szturmem, dwiema okrągłymi basztami.

Zamek właściwy miał układ pomieszczeń typowy dla założeń krzyżackich. Piwnice przeznaczone były na magazyny. Na najniższej kondygnacji, oprócz strażniczych pomieszczeń przy bramie wjazdowej, znajdowały się pomieszczenia o funkcjach gospodarczych. Mieszkalny i reprezentacyjny charakter miała górna kondygnacja z kaplicą w skrzydle południowym i mieszkaniem komtura w zachodnim. Najwyższa kondygnacja przeznaczona była na spichrze i magazyny broni połączone z gankiem obronnym. Od strony dziedzińca skrzydła obiegały arkadowe krużganki.

Na zachód od zamku znajdowało się obszerne prostokątne przedzamcze otoczone osobnym obwodem umocnień. Prostokąt murów obwodowych obejmował obszar o wymiarach 70 na 100 metrów, a od reszty wzgórza na zachód i zamku właściwego na wschód oddzielały go szerokie przekopy w poprzek cypla. Warownia nad przeprawą rzeczną była wielokrotnie oblegana od początku swojego istnienia. W latach 1329-1333 wojska polsko-litewskie atakując ziemię chełmińską szturmowały warownię golubską. Podobnie jak inne graniczne zamki tak i zamek w Golubiu został wzmocniony przed zbliżającą się Wielką Wojną z Polską w 1409 roku, jednak już wcześniej zaopatrzenie w militaria było tak ubogie, że dozbrojenie nie wpłynęło znacznie na obronność warowni. Na krótko zamek znalazł się w rękach polskich poddany bez walk. Odbity został przez wojska Zakonu Kawalerów Mieczowych z Inflant. Jeszcze w 1410 roku pod Golubiem doszło do zwycięstwa polskich wojsk nad załogą zamkową, na którą urządzono zasadzkę wywabiając rycerzy zakonnych z murów zamku i miasta. Mimo, że wybito dużą część załogi, reszta zdołała schronić się z powrotem za bramami miejskimi i nie doszło do szturmu. Dopiero po Wielkiej Wojnie, kiedy zamek wrócił na mocy pokoju toruńskiego w granice państwa zakonnego, wielki mistrz Henryk von Plauen zatroszczył się o wzmocnienie zamku w większą ilość broni.

20 sierpnia 1422 roku polskie wojska Władysława Jagiełły i litewskie księcia Witolda obległy Golub podczas "wojny golubskiej". Ostrzelane z dział miasto poddało się szybko, zamek jednak się bronił. Ustawione od zachodu 14 dział przypuściło intensywny ostrzał murów zamkowych, na co załoga odpowiedział ogniem z posiadanych dział, według lustracji było ich przed wojną 20, jednak przed walkami wójt Lipieńka dosłał nowe uzbrojenie. Ostrzał trwał 4 dni, mury ostrzeliwane z terenu przedzamcza ucierpiały poważnie i 25 sierpnia przypuszczono pierwszy szturm piechoty nie zakończony jednak sukcesem. Następnego dnia powtórzono jednak atak, tym razem już zakończony powodzeniem, na co wpływ miała na pewno śmierć komtura i kilkunastu braci zakonnych. Po zdobyciu zamku Jagiełło rozkazał zburzyć część umocnień, w tym również północną wieżę. Po zakończeniu wojny zamek odbudowano, jednak zniszczenia były tak poważne, że prace trwały jeszcze do połowy XV wieku.

Podczas wojny trzynastoletniej zamek został przejęty przez wojska Związku Pruskiego, a następnie króla oddał go w dzierżawę Grotowi z Ostrowa. Niedługo potem obsadziła go załoga czeska. 19 września 1460 roku po zdradzie mieszczan i pod nieobecność Oldrzycha Czerwonki uwięzionego w Czechach do miasta wkroczyły wojska zakonne. Zbiegiem okoliczności również byli to Czesi - walczący w najemnych wojskach po stronie Krzyżaków.Załoga zamkowa pod dowództwem Andrzeja Puszkarza nie oddała warowni. Taka sytuacja utrzymywała się dwa lata, dopiero latem 1462 roku zwolniony już z więzienia Oldrzych z grupą wojska został wpuszczony przez mieszczan za mury i odbił miasto z rąk krzyżackich.

Drugi pokój toruński oddał zamek królowi polskiemu, który ustanowił tu starostę. Częściowo zamek przebudowano w XVI wieku, ale najpoważniejszych zmian dokonano w wieku XVII, kiedy przeszedł na własność Anny Wazówny, siostry króla Zygmunta II. W latach 1616-1623 gotyckie mury uzyskały, po gruntownej przebudowie, charakter późnorenesansowej rezydencji. Szczyt murów zwieńczono attyką, narożne wieżyczki kwadratowe zastąpiono okrągłymi, a w elewacjach przebito nowe, prostokątne okna. Poważnie zmieniono też surowe gotyckie wnętrza, a między ocalałą wieżą a skrzydłem zachodnim wzniesiono w międzymurzu nowy mieszkalny budynek.

Kolejne wojny szwedzkie, wojna północna i siedmioletnia przynosiły zamkowi zniszczenia, jednak nie były one znaczne. W 1765 roku stan zamku według lustracji był dobry, a po pierwszym rozbiorze Polski w zamku umieszczono urzędy Domeny Golubskiej, potem przeznaczony został na wojskowy szpital. W ciągu XIX wieku dwukrotnie został uszkodzony przez huragany - w 1842 i 1867 roku. Pozawalały się attyki i stropy, część murów w północnym, południowym i wschodnim skrzydle nie nadawała się do użytkowania. Pozostałe jednak pomieszczenia nadal użytkowano - początkowo jako więzienie, potem - szkołę.

Na początku XX wieku rozpoczęto odbudowę, szybko jednak przeszkodziła w realizacji tych planów pierwsza wojna światowa. W okresie między wojennym znów próbowano remontować nadwerężone mury. W czasie drugiej wojny światowej szkolono tu hitlerowską młodzież. Kiedy po wojnie znów zamek znalazł się w rękach polskich przeprowadzono prace zabezpieczające, a potem remont zakończony w 1966 roku. Zamek zaadaptowano na cele kulturalne. Mieści się tu Muzeum Regionalne, biblioteka i hotel, a turnieje rycerskie organizowane w Golubiu były pierwszymi, które zapoczątkowały modę na takie imprezy.

Zamek ma swoja zjawę - "białą damę", a jest nią oczywiście Anna Wazówna. Podobno widywano ją odzianą w białą szatę zdobioną perłami, przechadzającą się nocą po komnatach i krużgankach. Od kilku lat na zamku odbywają się bale sylwestrowe zwane "Sylwestrem Sław" z udziałem najsławniejszych Polaków. Kulminacyjnym punktem jest wyjście z ukrytego za obrazem Wazówny przejścia w wielkiej sali reprezentacyjnej, owej białej damy. Co roku ducha odtwarza aktualna Miss Polonia, która tańczy następnie z gośćmi do samego świtu, kiedy to znika by ponownie się pojawić zajakiś czas i pokazać, że nadal troszczy się o swój zamek. Poza tym towarzystwo bawi się w pieczenie barana, pochód z pochodniami itp. Kiedy gospodarz zamku trzy razy zaklnie, obraz pokrywa mgła i wtedy wychodzi osoba Anny Wazówny, w koronie, w białej sukni, bogato zdobionej bawi się z biesiadnikami do samego świtu, kiedy to znika by znowu się pojawić znowu i pokazać, że nadal troszczy się o swój zamek i jego los nie jest jej obcy. Podania opowiadają też jak to duch Anny pomógł więźniom, których pojmali Szwedzi podczas "potopu". Wraz z ich wkroczeniem do Golubia zakończył się szczęśliwy okres rozwoju miasta. Poczynili ogromnne zniszczenia, a na ludzi nałożyli bardzo dotkliwe kontrybucje. Kto nie mógł zapłacić był więziony i głodzony pod zamkiem, nie oszczędzano nawet kobiet i dzieci. Niechybnie wszyscy pomarliby w lochach, gdyby kobieca postać w bieli nie pokazała im tajnego przejścia prowadzącego pod Drwęcą do zamku w Radzikach Dużych. Gdy Szwedzi zauwżyli ucieczkę Polaków przeszukali cały zamek aż znaleźli przejście w podziemiach i ruszyli w pościg. Gdy uciekający słyszeli już zbliżających się Szwedów, ze wzgórza osunął się wielki głaz i wpadł do rzeki niszcząc swoim ciężarem podziemne korytarze. Wielu najeźdzców zginęło, a reszta uciekła z miasta. Obecnie nie znajdziemy już tego korytarza, bo zostało zabudowane podczas prac konserwatorskich.

 Miasto o nazwie Golub – Dobrzyń powstało w 1950 r. wskutek połączenia dwóch miast Golubia i Dobrzynia. Osada Golub w 1254 r. została nadana przez Krzyżaków biskupowi kujawskiemu Wolimirowi. Od 1293 r. należała do Zakonu. Prawa miejskie Golub otrzymał w 1331 r., a Dobrzyń w 1789 r. W czasie wojen krzyżacko-polskich miasto wielokrotnie było oblegane i zmieniało właściciela. Od 1466 r. było siedzibą starostwa niegrodowego. W latach 1524–1611 miejscowość należała do rodziny Kostków, a w latach 1611–1625 do królewny Anny Wazówny i na ten czas przypada jej największy rozwój gospodarczy. Za rządów Wazówny założono obok zamku pierwszą plantację tytoniu w Polsce. W następnych latach starostami, m.in. były: królowa Konstancja, królewny Anna i Katarzyna oraz królowa Cecylia Renata. O tym okresie zwykło się mówić jako o „rządach babskich”. W latach 1656–1657 miasto znajdowało się w rękach Szwedów i wtedy rozpoczął się jego stopniowy upadek.

W Golubiu-Dobrzyniu warto zobaczyć:

-kościół gotycki św. Katarzyny z pierwszej połowy XIV w.,
-klasycystyczny kościół św. Katarzyny Aleksandryjskiej z 1823 r.,
-w rynku podcieniowy dom Pod Kapturem z XVIII w.
-zachowane odcinki murów miejskich z pierwszej połowy XIV w.
-dwa cmentarze rzymsko-katolickie z ciekawymi nagrobkami okolicznych ziemian.

Godziny otwarcia muzeum na zamku:
W sezonie (od 01.05. do 30.09.) od godz. 9.00 do 19.00 (ostatnia grupa wchodzi o godz. 18.00), poza sezonem (od 01.10. do 30.04.) od godz. 9.00 do 15.00.
Dla grup - po wcześniejszej rezerwacji - możliwe jest zwiedzanie Zamku nocą przy świetle pochodni, a na życzenie nawet w towarzystwie duchów:)

Radziki Duże

Radziki Duże – wieś w Polsce położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie rypińskim, w gminie Wąpielsk. Jadąc z Brodnicy do Rypina drogą nr 560 w Osieku należy skręcić w prawo na Radziki Duże. Po przejechaniu ok 8 km dociera się do wsi. Jadąc nią trzeba wypatrywać po prawej stronie szkoły mieszczącej się we dworze. Na jej terenie znajdują się ruiny zamku.


Współrzędne GPS:
N 53°09'57,80''
E 19°16'44,18''

W parku obok dworu znajdują się ruiny rycerskiego zamku wzniesionego w latach 1435-1466 przez Radzikowskich. Zamek w 1510 r. został przebudowany przez ostatniego z rodu Mikołaja Radzikowskiego. W rękach rodu, który z czasem zaczął używać nazwiska Radzikowski, warownia znajdowała się do połowy XVI stulecia. W tym okresie, ok. 1510 wnuk wspomnianego Jakusza Mikołaj Radzikowski herbu Ogończyk (zm. 1520) dokonał jej przebudowy, całości nadając cechy renesansowe.

Po śmierci Mikołaja wieś trzymał jego syn Jan, a gdy ten zmarł bezpotomnie w roku 1525, majątek przypadł siostrze Małgorzacie, już wtedy żonie Piotra Pileckiego herbu Doliwa z Dąbrowy. Odtąd przez kilkadziesiąt lat zamek należał do Pileckich, następnie do Roliczów Tarnowskich z Kujaw. Zniszczony podczas wojen szwedzkich utracił status rezydencji, został opuszczony i w XIX wieku był już ruiną.

"....Zamek w Radzikach, umiejscowiony 57 metrów na prawo od gościńca, czworokątny o wysokich murach, z czterema basztami, należy do typu zamków nizinnych, jak np. w Ciechanowie i Rawie; zbudowany wraz z kościołem na przełomie XIV i XV stulecia stanowi przykład wpływów architektury krzyżackiej na terenie Mazowsza oraz ziemi dobrzyńskiej, przeniesionych przez rycerstwo niemieckie z południowej Europy na północ. O tym, że w XVI czy XVII stuleciu zamek był jeszcze w użyciu, świadczą ozdobne obramienia okienne, zachowane w szczątkach, na których widoczne są wpływy renesansu północnego. Zniszczony przypuszczalnie podczas wojen szwedzkich w XVII stuleciu opustoszały zamek nie podniósł się już [...] ucierpiał wiele od ręki późniejszych właścicieli, którzy brali z niego materiał na inne budowle. 


Dobra te w 1839 zakupił pisarz Franciszek Salezy Dmochowski, którego zaciekawił kościół starodawny w Radzikach, lecz szczególnie budziły jego ciekawość zwaliska zamku. Wieści przeróżne wśród ludu o tym zameczku, o lochach i przejściach podziemnych, o widziadłach nocnych, o pokutnikach, o matce przeklinającej potomstwo swe. 


Słuchał tego wszystkiego pan Dmochowski, badał mury starożytne, dumał wśród ruin w noce księżycowe, po starych aktach oraz metrykach szperał, od starego organisty zasięgał podań, przede wszystkim zaś patrzył na koniec żałosny potomków Tarnowskich i Przeciszewskich, niedawnych dziedziców Radzik..."
fragment przedmowy ks. W. Mąkowskiego do książki F. S. Dmochowskiego "Przekleństwo matki. Opowiadanie na rzeczywistych faktach osnowane"

Legenda o podziemnym krużganku 
W czasach, gdy na Rzeczpospolitą napadali Szwedzi i mieszkańcy miasta Golubia odmówili zapłaty nałożonej dodatkowo kontrybucji, wojska szwedzkie uwięziły ludność golubską na dziedzińcu zamkowym. Dopiero duch Anny Wazówny wskazał więźniom podziemne przejście do drugiego zamku w Radzikach Dużych. Kiedy Szwedzi zaczęli ścigać uciekających Golubian, ziemia zadrżała i ogromny głaz, wpadając do rzeki Drwęcyzałamał tajemne przejście - w ten właśnie sposób została odcięta droga ścigającym. Szwedzi, dowiedziawszy się o tym dziwnym wydarzeniu pośpiesznie opuścili Golub. Zaś ów głaz do dzisiaj leży w Drwęcy.

 Obiekt reprezentował najprostszy typ rycerskiej siedziby obronnej, gdzie budynek mieszkalny obwiedziono murem obronnym z wykorzystaniem jednego boku jako oparcia. Pierwotnie dostępu do zamku broniła mokra fosa nawadniana z znikającego obecnie stawu. Budulcem użytym przez budowniczych zamku była cegła, którą układano w układzie wendyjskim i gotyckim a do podmurówki użyto kamienia polnego.

Zamek był założony na planie kwadratu 28,8 m x 28,8 m. Wjazd do zamku prowadził od strony północno-zachodniej przez przedbramie. Pozostały do dziś mury obwodowe zachowane prawie w całości. W miejscu pierwotnego budynku mieszkalnego piwnice o sklepieniu kolebkowym. 

Legenda o trzech kopcach
Przekleństwo matki W czasach Władysława Łokietka, kiedy nasz kraj został zaatakowany przez Krzyżaków, na zamku w Radzikach Dużych mieszkała matka z synem. Syn ten w zamian za obietnicę otrzymania władzy nad zamkiem, wyjawił Krzyżakom tajemne przejście prowadzące do budynku. Nieprzyjaciel, po zdobyciu obiektu, spełnił przyrzeczenie. Zrozpaczona matka przeklęła syna zdrajcę. Gdy wieść o zagarnięciu zamku w Radzikach Dużych dotarła do króla Łokietka, zebrał on armię, odbił budowlę z rąk Krzyżaków, a zdrajcę skazał na karę obcięcia członków. Ciało zdrajcy pochowano w trzech różnych miejscach, w których-jako przestrogę dla innych-usypano trzy kopce (istnieją one do dnia dzisiejszego). Stąd właśnie nazwa Trzy Kopce.
W Radzikach dużych znajduje się również dwór wzniesiony w II połowie XIX wieku przez Przeciszewskich o cechach klasycystycznych. Jest to murowana z cegły, piętrowa budowla, założona na planie prostokąta. W elewacji frontowej posiada czterokolumnowy portyk nad głównym wejściem. Obecnie siedziba gimnazjum gminnego.
Radziki Duże znajdują się na obszarze ziemi dobrzyńskiej, która została przekazana przez Konrada Mazowieckiego zakonowi Braci Dobrzyńskich, a potem Krzyżakom w XIII wieku. Po pokoju toruńskim w 1466 roku ziemia ta wróciła do Polski jako część Kujaw. Miejscowość przez wiele lat była siedzibą rodową Radzikowskich herbu Ogończyk, którzy byli jej właścicielami w drugiej połowie XIV w. 

W 1413 r. majątek radzikowski otrzymał Janusz, który od tego czasu przyjął nazwisko Radzikowski. Ostatni z Radzikowskich, Jan, zmarł bezpotomnie w 1525 r., a jego siostra wyszła za mąż za Piotra Pleckiego, któremu w 1540 r. przypadły Radziki Duże wraz z przyległościami. Kolejnymi właścicielami byli Kucieńscy, a od końca XVI w. Tarnowscy. Ludwik Tarnowski, kasztelan rypiński, sprowadził do dóbr radzikowskich kolonistów niemieckich oraz Żydów. 
W 1752 r. córka Józefa Tarnowskiego, Franciszka, wyszła za mąż za Przeciszewskiego i w 1784 r. uzyskała zgodę na lokację miasta, do której ostatecznie nie doszło. W 1788 r., po śmierci pierwszego męża, poślubiła Jakuba Suchorskiego. Majątek radzikowski przeszedł jednak na jej synów z pierwszego małżeństwa: Franciszka i Kazimierza Przeciszewskich. Pozostał ich własnością do 1839 r., kiedy zadłużony majątek nabył Franciszek Salezy Dmochowski (1801–1871). 
Sławy Radzikom przysporzyło opowiadanie historyczne autorstwa Franciszka Salezego Dmochowskiego oparte na faktach pt. „Przekleństwo matki”. Pisarz pod nazwą miejscowości Grabieniec opisuje dzieje Radzików oraz losy dziedziców Franciszka i Kazimierza Przeciszewskich ukrytych pod nazwiskiem Rzeciszeckich. Opowiadanie dotyczy rodu szlacheckiego, właścicieli dużego majątku, których swawolne życie, pijaństwo, warcholstwo i pieniactwo, doprowadziły do stanu moralnego upodlenia, pociągając za sobą najbliższych. Tytułowa matka, która rzuciła klątwę w radzikowskim kościele na synów to Franciszka Przeciszewska-Suchorska.

W Radzikach Dużych warto jeszcze zobaczyć:

Kościół parafialny Św. Katarzyny z przełomu XIV/XV wieku, gotycki, usytuowany na niewielkim wzniesieniu, w otoczeniu kręgu starych drzew. W zakrystii i kruchcie sklepienia kolebkowe. W kruchcie kościoła znajduje się epitafium poświęcone poległym w 1920r. W kościele tym znajduje się również spękana od starości kopia obrazu Guido Reniego. Na cmentarzu znajduje się pomnik powstańców styczniowych poległych podczas bitwy pod Bolesławicami w dniu 29 marca 1864 r. oraz grobowce rodzin ziemiańskich: Gniazdowskich i Siemiątkowskich.