Tytułem wstępu

Na wstępie chciałam zaznaczyć, iż blog mój w żaden sposób nie aspiruje do miana jakiegoś poważniejszego przedsięwzięcia naukowego i ma głównie charakter hobbystyczny i w pełni amatorski. Intencją moją było, jest i będzie, zachęcenie czytelnika do odwiedzenia tych cudownych miejsc w Polsce oraz do zapoznania się z ich historią, klimatem. Poszczególne teksty (głównie w opisach miejscowości) pochodzą nieraz z trzech-czterech źródeł (całkowicie ze sobą przemieszanych), tak więc zdecydowałam się (przed wszystkim ze względu na czytelność i specyfikę przekazu www) nie podawać dziesiątków przypisów do każdego liczącego parę słów fragmentu. Informacje zamieszczone w w moim blogu dotyczące zamków pochodzą głównie z "Leksykonu zamków w Polsce" [ autorzy: Salm Jan, Kołodziejski Stanisław, Kajzer Leszek] oraz stron internetowych poświęconych temu zagadnieniu. Zaś wiadomości dotyczące samych miejscowości znajduję głównie w Wikipedii, na stronach tych gmin i miejscowości, bądź też ze stron prywatnych poświęconych danym miejscowościom czy obiektom. Jeżeli jednak, ktoś poczuje się urażony gdy wykorzystam jego wiadomości, proszę o kontakt. Napiszę sprostowanie lub usunę takowe wiadomości z mojego bloga.

Będę ogromnie wdzięczna za wszelkie uwagi, zarówno dot. ew. błędów rzeczowych, ortograficznych, faktograficznych i innych. Propozycje, pomysły, sugestie dot. układu treści, nowych tematów, i inne uwagi proszę przesyłać na adres: jagusinka@gmail.com
Tuż pod tym tekstem jest księga gości - możesz napisać co myślisz o moim blogu :)

PRZEPROWADZKA

Po dość długiej nieobecności postanowiłam wrócić do prowadzenia bloga o moich podróżach.

Jeśli macie ochotę mi towarzyszyć zapraszam na nową witrynę tutaj:


czytajcie, komentujcie, krytykujcie, subskrybujcie i wpisujcie się do księgi gości. Serdecznie zapraszam :)

KSIĘGA GOŚCI

KSIĘGA GOŚCI - pisz szczerze, każda opinia jest dla mnie ważna :)

Możesz tutaj napisać co myślisz o moim blogu :)

Obserwatorzy

piątek, 24 czerwca 2011

Sitno

Sitno – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie zamojskim, w gminie Sitno. 7 km na północny wschód od Zamościa.


Współrzędne obiektu
N 50,748540
E 23,351316

Zespół pałacowo-parkowy w Sitnie składa się z pałacu, spichlerza, obory, stodoły i parku. Zlokalizowany jest w zachodniej części wsi, przy drodze Sitno - Czołki - Zamość. Jego powierzchnia wynosi ok.15 ha. Zespół składa się z obiektów powiązanych ze sobą funkcjonalnie i przestrzennie, zgrupowanych w dwóch częściach: rezydencjonalnej z pałacem i otaczającym go parkiem oraz gospodarczej (dawna obora, stodoła, spichlerz). Posiada ciekawą i bogatą historię. Obiekty powstały po koniec XIX w. za czasów Kornela Malczewskiego. Cały zespół pałacowo - parkowy został wpisany do rejestru zabytków w 1981 r.

Dwór drewniany jako siedziba właścicieli wzmiankowany był na początku XIX wieku. Nic nie wiadomo o wcześniejszych losach rezydencji. Stary dwór, zapewne niejednokrotnie niszczony w czasie walk toczonych w obrębie pobliskiej twierdzy zamojskiej, ale też z pewnością nie spełniający już wymogów estetycznych i funkcjonalnych ówczesnych właścicieli, został rozebrany. Na jego miejscu lub w bliskim sąsiedztwie, zbudowano 4 ćw. XIX w. staraniem ówczesnego właściciela majątku Kornela Malczewskiego nowy, murowany pałac, istniejący do dziś.

Pałac zlokalizowany został w centralnej części zespołu rezydencjonalnego, w otoczeniu rozległego parku. Frontem zwrócony jest na wschód i z tej strony prowadzi do niego podjazd i aleja lipowa. Od strony zachodniej rozciąga się park, zaś od strony północno - zachodniej znajduje się ciąg pieszy prowadzący do części gospodarczej.

Obiekt powstał na planie nieregularnym, złożony, z narożnymi ryzalitami z obu stron. Posiada powierzchnię ok. 850 m². Został zbudowany z cegły, jest obustronnie tynkowany, częściowo podpiwniczony, posiada zróżnicowane dachy: jedno i dwu i trójspadowe.

Bryła budynku jest mocno rozczłonkowana, złożona z piętrowego korpusu głównego z ryzalitami: od tyłu piętowymi, od frontu parterowymi. Na osiach środkowych znajdują się: od wschodu fronton z trójkątnym szczytem, a przed nim rozległy taras ze schodami, zaś od strony zachodniej kolumnowy portyk. Od strony południowej zbudowany został parterowy aneks z salą balową, a od północy przybudówki różnej wielkości i wysokości. Dekoracja zewnętrzna pałacu ogranicza się do profilowanych gzymsów, obramień okien i drzwi. Wnętrze obiektu jest wielodzielne i niesymetryczne. Nie zachowało się dawne wyposażenie pałacu. Z wystroju wnętrz przetrwały jedynie pilastry, fasady i rozety sali balowej, na zewnątrz zaś oryginalne ażurowe balustrady balkonów odlane z żeliwa. Po raz pierwszy obiekt remontowany był w 1919 r. po zniszczeniach I wojny światowej. Remont ogólny pałacu po zniszczeniu II wojny światowej został przeprowadzony w 1946 r., zaś w latach 1976-79 wykonano remont generalny z wymianą m.in. stopów, schodów, podłóg i instalacji.

Spichlerz to budynek murowany z końca XIX w., z okresu kształtowania się murowanej zabudowy folwarcznej majątku. Zlokalizowany jest na północnym skraju części gospodarczej zespołu, tuż obok wjazdu na dawny folwark od strony drogi do Zamościa. Frontem zwrócony jest w stronę rozległego podwórza (dawna gumna). Budynek zbudowany został z cegły i kamienia wapiennego na planie prostokąta o powierzchni 434 m², w układzie jednotraktowym, trójdzielnym. Jest to obiekt piętrowy, podpiwniczony po całością bryły, kryty dachem dwuspadowym. W konstrukcji piwnic i parteru zastosowano sklepienia ceglane kolebkowe. Elewacja budynku jest tynkowana, gładka, bez cokołów i dekoracji, w narożach zaś budynek ujęty został wydatnymi szkarpami. Posiada w elewacji południowej trzy otwory drzwiowe, górny poziom wyposażony został w małe okienko. Jest typowym przykładem gospodarczej architektury dworskiej z końca XIC w. i pocz. XX w. Remonty budynku miały miejsce: w latach 60-tych XX w., 1971 r. i około 1976 r. Obecnie (od 1998 r.) trwa gruntowy remont obiektu.

Obora powstała w końcu XIX w., także w okresie kształtowania się murowanej zabudowy folwarcznej majątku. Jest to obiekt wolnostojący, usytuowany w południowej części gospodarczej zabudowy. Budynek jest parterowy z użytkowanym poddaszem. Zbudowany został na planie wydłużonego prostokąta z przybudówką na osi frontu, jednotraktowy pierwotnie jednoprzestrzenny. Powierzchnia jego zabudowy wynosi 485 m². Obiekt powstał z cegły, jest obustronnie tynkowany, bez podpiwniczenia. Dach obory jest dwuspadowy, wysoki, krokwiowo-stolcowy z jętkami, obecnie kryty eternitem, natomiast okna są małe kwadratowe, cztero-szybowe. Na dole, na osi budynku, umieszczono drzwi dwuskrzydłowe, a na poddaszu, także na osi, drzwi pojedyncze. Elewacja budynku jest gładka, w narożach ujęta została lizenami. Obiekt nie posiada wyraźnych cech stylowych. Formy jego zewnętrznego wyglądu charakterystyczne są dla folwarcznej zabudowy z końca XIX i pocz. XX w. W 1976 r. przeprowadzono ogólny remont budynku, przebudowano go i zaadaptowano na magazyn.

Stodoła to budynek murowany z końca XIX w. Usytuowany jest w centralnej części zespołu gospodarczego, pomiędzy dawną oborą a spichlerzem, frontem zwrócony na podwórze i podjazd od strony wschodniej. Obiekt zbudowano na planie wydłużonego prostokąta o powierzchni 582 m². Jest jednotraktowy, parterowy, murowany z cegły, obustronnie tynkowany, kryty dachem dwuspadowym, z trzema otworami bramnymi na przestrzał, a pomiędzy nimi małymi okienkami oraz dużymi okrągłymi otworami w przyziemiu. Obiekt pozbawiony jest cech stylowych. W latach 70-tych XX w. budynek został wyremontowany i zaadaptowany na magazyn.

Pałac otoczony jest parkiem regularnym, przekomponowanym na krajobrazowy. Założony został na pocz. XIX w. przez nieznanego planistę. Pierwotny układ parku był prawdopodobnie regularny, składający się (przynajmniej z części przypałacowej) z układów alei lipowych i szpalerów grabowych. Przy końcu XIX w. park został przez ówczesnych właścicieli Malczewskich, przeobrażony w stylu angielskim. W bardzo dobrym stanie był utrzymywany przez Ludową Szkołę Rolniczą Żeńską. W 1950 r., kiedy szkołę zamknięto, park został bardzo poważnie zniszczony i w około 20 % wycięto. Dopiero od 1959 r., kiedy jego użytkownikiem została Zasadnicza Szkoła Rolnicza, uporządkowano go i ogrodzono. Wycięta jednak została spora ilość drzew w północno-wschodniej części, gdzie w 1971 r. postawiono nowy budynek szkoły i internat. Park usytuowany jest na terenie płaskim lekko opadającym do łąk w kierunku południowym. Powierzchnia parku wynosi 4,5 ha, w tym wody wynoszą 0,6 ha. Do dzisiejszych czasów zachował się w ok. 80 %. Jego układ kompozycyjny jest zatarty, ale można zauważyć śladu układu regularnego, przekształconego następnie na park krajobrazowy. Obecnie wyróżnia się w obrębie parku dwie części: pierwszą, „przypałacową", z zarysowanymi śladami alei lipowych zachowanych fragmentarycznie i drugą, „krajobrazową", którą stanowi grupa drzew skupionych wokół sadzawki. Inwentaryzacja parku wykonana w 1980 r. wykazała 274 drzewa zaliczane do 13 gatunków. Najliczniej reprezentowany był jesion wyniosły (100 sztuk), robinia akacjowa (40 sztuk), klon pospolity i jesionolistny (32 sztuki), kasztanowiec biały (30 sztuk) i brzoza brodawkowata (25 sztuk). Wśród drzew wyróżniono 9 pomników przyrody (7 jesionów wyniosłych i 2 lipy drobnolistne), znajdowało się też wiele krzewów i nowych nasadzeń. Natomiast w 1982 r. drzewostan parku pomniejszył się do około 200okazów należących do 11 gatunków, przy czym najliczniej nadal był reprezentowany jesion wyniosły w liczbie 100 sztuk. W takim stanie park przetrwał do chwili obecnej.

Nazwa topograficzna wsi jest związana z florą i wywodzi się najprawdopodobniej od sitowia, charakterystycznego dla tutejszych, niegdyś bardzo zabagnionych obszarów. Na terenie miejscowości wyróżnia się kilka nazw lokalnych: Podedwór, Stara Wieś, Kolonia.S itno od 1972 r. jest siedzibą Urzędu Gminy. Najstarsze ślady osadnictwa z terenu miejscowości znane są z neolitu i mają związek z ludem nazwanym przez archeologów kulturą ceramiki sznurowej (2200-1900 r. p. n. e.). Są to pozostałości fragmentów naczyń glinianych. Ślad osadnictwa pochodzi z wczesnej epoki brązu i związany jest z kulturą strzyżowską (1750-1600 r. p.n.e.). Istniała tu także osada w epoce brązu i związana była z kulturą trzciniecką (1600-1200 r. p.n.e.). Znaleziono na powierzchni ponadto zabytki ceramiczne z okresu wpływów rzymskich. Najbardziej jednak osadnictwo rozwinięte było w okresie wczesnego średniowiecza, szczególnie od X do XII wieku. Z tego bowiem okresu, na podstawie znalezisk na powierzchni fragmentów naczyń, zarejestrowano aż 6 dużych skupisk osadniczych. Mogłoby to wskazać na istnienie w tym czasie jakiegoś większego ośrodka, wokół którego koncentrowało się bogate osadnictwo. Jednak informacja podana przez S. Noska o ewentualnym istnieniu we wczesnym średniowieczu grodziska ( tak badacz zinterpretował pozostałości okopu dzisiejszych zabudowań podworskich) została zweryfikowana negatywnie w terenie w czasie badań w ramach Archeologicznego Zdjęcia Polski. Pomimo braku na omawianym terenie jakiegoś większego ośrodka we wczesnym średniowieczu, niewątpliwie już w owym czasie zaczął tworzyć się zalążek przyszłej wsi.

Najstarsza źródłowa informacja o miejscowości pochodzi z 1420 r. i stwierdza wytyczenie granic między Deszczkiem, dziedzicem Chomęcisk, a Wąsonem z Sitna. Po raz drugi wieś wzmiankowana była rok później jako Szithno. Miejscowość musiała jednak powstać przed 1402 r., kiedy to po raz pierwszy wymieniony był w przekazach pisanych Sitaniec. Nazwa Sitaniec jest bowiem tzw. nazwą topograficzną wtórną utworzoną od innej nazwy miejscowości (w tym przypadku od Sitna) za pomocą formatu zdrobniającego - ec.

Pierwsza historyczna informacja o miejscowości z 1420 r. i kolejna wzmianka z 1421 roku podają, że właścicielem Sitna był Wojciech (Woś, Wąson, Warsz) „de Sythenec", zwany od nazwy wsi Sitaniec - Sitański lub rzadziej Sicieński (od Sitna). Jednak nie są to jedyne o nim informacje źródłowe. Wojciech był bowiem dość znaczącą postacią w ówczesnym życiu Ziemi Chełmskiej. Był pierwszym sędzią ziemskim chełmskim, a funkcję tą pełnił od 1427 (?) do 1434 roku. Dobra Wojciecha Sitańskiego musiały być już w tym czasie spore, skoro w 1434 r. dał on synowi Piotrowi 20 łanów ziemi we wsi Sitaniec, sobie zostawiając tyle samo. Jak twierdzi znawca rodu Sitańskich - K. Sochaniewicz, dobra Wojciecha w tym czasie rozciągały się na północ aż po Monastyrek i Stary Zamość (Majdan Sitaniecki), na wschodzie po Horyszów i Stabrów, zaś od zachodu i południa ograniczała je rzeczka Kalinowica, czyli dzisiejsza Łabuńka.

Jak podaje A. Janeczek, właścicielami Sitna na przełomie XIV i XV w. byli ruskiego pochodzenia bojarzy: Fiodor i Michałko Brah. To zapewne po ich wymarciu lub sunięciu (co jest bardziej prawdopodobne)osiadł to Wojciech. Rodowód Sitańskich, których protoplastą był Wojciech, jest polski, o czym świadczy jego imię oraz herb Nałęcz. Wojciech przybył zapewne pod koniec XIV, a najpewniej na początku XV wieku z Mazowsza, korzystając z nadania książęcego dóbr ziemskich na terenach dotąd ruskich. Wraz z nim przybyło wiele innej drobnej szlachty, także z Mazowsza, która osiadła w bliskim sąsiedztwie. Wszyscy zapewne byli ze sobą blisko spokrewnieni, o czym świadzcy ich wspólny herb „Nałęcz". Pieczętowali się nim bowiem Horyszowscy, Iłowieccy, Skomorowscy, Udryccy oraz Drohiczańscy. Wojciech najprawdopodobniej był fundatorem pierwszego drewnianego kościoła w Sitańcu pod wezwaniem św. Bartłomieja (i św. Wojciecha), który powstał przed 1434 r., kiedy to wzmiankowano pierwszego tutejszego proboszcza o imieniu Urban. Synem Wojciecha był Piotr, żonaty z Dzichną (Zdzichną). Ich córka Anna wniosła Sitno i Wolę Sicieńską (zapewne wchłoniętą później przez Sitno) mężowie Jakubowi Snopkowskiemu w 1464 roku. Natomiast w 1488 r. Sitno stało się własnością syna Jakuba Snopkowskiego, także Jakuba. Prawdopodobnie od Snopkowskich przez małżeństwo Stanisława Łaszcza, który ożenił się z Jadwigą Snopkowską, wieś przeszła na Łaszczów. Córka Jadwigi i Stanisława Łaszczów Barbara, około 1637 r. wyszła za mąż za Walentego Fredrę w 1677 r., jego syn Stanisław Antoni sprzedał w tym samym roku majątek Krzysztofowi Malczewskiemu h. Abdank.

W 1564 r. wieś z Wolą liczyła 19,5 łana ziemi, 4 zagrodników i 2 rzemieślników, posiadała cerkiew, którą obsługiwał jeden pop. W Sitnie istniała parafia prawosławna, wzmiankowana w 1531 roku. W tym czasie znajdowała się tu cerkiew, zapewne drewniana, wymieniona także w 1564 r., zniszczona w 1619 roku. W 1718 r. istniała nowa, drewniana cerkiew, unicka, zbudowana na miejscu poprzedniej. Wymieniono ją w źródłach także w 1760 r. jako parafialną świątynię unicką p.w. św. Piotra i Pawła Apostołów. W 1872 r. parafia siteńska liczyła 776 wiernych. Natomiast w 1875 r. wybudowano kosztem rządu rosyjskiego następną cerkiew, drewnianą, krytą gontem p.w. św. Włodzimierza.

Malczewscy byli właścicielami Sitna (także pobliskich Łazisk) jeszcze w 1725 roku. Natomiast w 1729 r. majątki te należały do Feliksa Matczyńskiego. W latach 20-tych XIX w. wieś była ponownie w rękach Malczewskich, a konkretnie Onufrego Malczewskiego, marszałka powiatu hrubieszowskiego. Majątek w drodze spadku przeszedł następnie na jego syna Kornela. Na podstawie spisu z 1827 r. we wsi znajdowały się 104 domy i było 824 mieszkańców. Majątek Malczewskich w tym czasie bardzo się rozrósł, bowiem w 1820 r. byli oni także właścicielami Kawęczyna, Łazisk i Suchodębia.

Od 1857 r. działała w Sitnie gorzelnia. W 1878 r. była już tylko jedną z dwóch (oprócz nowo zbudowanej w Ruskich Piaskach) gorzelni w ówczesnym powiecie zamojskim. W okresie kryzysu i dezorganizacji gospodarki folwarcznej bezpośrednio po uwłaszczeniu, upadły bowiem wszystkie gorzelnie małe, źle urządzone technicznie. W latach 1885-1895 była jednym (po pożarze i zaniechaniu odbudowy gorzelni w Ruskich Piaskach) zakładem tego typu w powiecie zamojskim. Ostatecznie produkcję w niej przerwano w czasie I wojny światowej. Gorzelnia przynosiła właścicielom bardzo wysoki dochód, pochodzący głównie z dworskiego monopolu spirytusowego. Polegał on na przymusie zaopatrywania się przez karczmarzy w alkohol tylko z gorzelni siteńskiej pod groźbą ich usunięcia. Sztywne ograniczenia propinacji dotyczyły także chłopów, którzy z kolei mieli obowiązek zakupu wódki tylko w karczmach znajdujących się w obrębie majątku Malczewskich.

W 1874 r. folwarki w Kornelówce i Czołkach uzyskały własne księgi hipoteczne, ale nadal ich dziedzicem był Malczewski. W 1884 r. tereny dworskie (bez Kornelówki i Czołek) zajmowały 2031 morgi (1138 ha), w tym 864 roli uprawnej i 882 lasu, własność chłopska natomiast zajmowała 1727 morgów (967 ha) gruntów uprawnych. W tym czasie istniała w Sitnie szkoła początkowa, cerkiew i karczma.

W wyniku dobrego prowadzenia majątku, dzięki nagromadzonym środkom finansowych, a szczególnie sporym dochodom pochodzącym z dobrze prosperującej gorzelni, Malczewscy pod koniec XIX w. zbudowali pałac murowany, piętrowy, istniejący do dziś. Wokół pałacu założyli ogród spacerowo - owocowy i pasiekę. Nowy pałac powstał w miejsce starego dworu, zapewne drewnianego, o bliskiej dziś nieokreślonej formie.

Początek XX w. nie był jednak korzystny dla właścicieli Sitna. Coraz mniejsze dochody zaczęła przynosić gorzelnia. Wynikało to ze wzrostu opłat podatkowych (akcyzy) oraz przestarzałych urządzeń zakładu i jednocześnie braku wystarczających środków na ich modernizację. Malejące środki finansowe i nie spłacone pożyczki zaciągnięte pod zastaw majątku, doprowadziły w konsekwencji do wystawienia jego na sprzedaż. W 1913 r. majątek siteński na drodze licytacji za długi nabył od Malczewskich Witold Święcicki. Próbę podźwignięcia majątku przerwała I wojna światowa. Zrujnowany w czasie wojny folwark przedstawiał się już wyjątkowo niekorzystnie. Spowodowało to, że nowy właściciel ostatecznie zdecydował się na parcelację dóbr. W 1923 r. tzw. resztówkę majątku (pałac, park, część gospodarczą i 58 ha ziemi) nabył Sejmik Zamojski lokalizując tu Ludową Szkołę Rolniczą Żeńską oraz Gospodarstwo Rolne Sejmiku Zamojskiego, którym niezależnie od szkoły kierował Stanisław Koch.

Ludowa Szkoła Rolnicza Żeńska powstała 15 stycznia 1924 r. z inicjatywy Sejmiku Zamojskiego. Przez cały okres swojej działalności kierowana była przez Wandę Popławską, znakomicie wykształconą ziemiankę, która całe swoje dorosłe życie poświęciła wychowaniu wiejskich dziewcząt. Nauka w szkole trwała zaledwie 11 miesięcy, ale efektem jej były znakomite wyniki dydaktyczno-wychowawcze przygotowujące młode dziewczęta do roli wiejskich gospodyń. „ Stwórz właściwą atmosferę w swym domu" - to podstawowe wskazanie szkoły. Uczennice przechodziły 5 działów: hodowlę, ogrodnictwo, kuchnię, szwalnię i porządki, łącząc znakomicie teorię z zajęciami praktycznymi w szkolnym gospodarstwie. Szkoła elitarna ze względu na wysoką odpłatność z biegiem czasu stawała się szkołą ogólnie dostępną, zwłaszcza dla mniej zamożnych dziewcząt. Dzięki staraniom jej kierowniczki i renomie jaką szkoła zdobyła, pojawili się bowiem liczni fundatorzy stypendiów. W 1927 r. szkołę odwiedził ówczesny Prezydent Ignacy Mościcki. Do chwili zamknięcia w 1950 r., opuściło ja 681 wychowanek.

W okresie międzywojennym administracyjnie Sitno należało do gminy Nowa Osada. W 1921 r. we wsi stały 142 domy i było 1005 mieszkańców, w tym 532 Polaków, 439 Ukraińców i 34 Żydów. Folwark w tym czasie liczył 4 budynki mieszkalne (w tym jeden nie zamieszkały) i 101 osób (97 Polaków i 4 Ukraińców. Natomiast w 1929 r. wieś posiadała znacznie ponad tysiąc mieszkańców. Wówczas w Sitnie funkcjonował młyn A. Pietrusiewicza, wiatrak J. Małkosa, wydobywano kamień budowlany w kamieniołomach, pracowali: kołodziej S. Bernat, koszykarz A. Kawka, krawiec D.Fuks, stolarz P. Gmiler i szewc A. Czyranka, były cztery punkty sprzedaży artykułów spożywczych: S. Biłana, Sz. Grzybowskiego, P. Greczby i F. Hajduka. W 1918 r. powstała w Sitnie jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, istniejąca do dzisiaj. Nadal funkcjonowała cerkiew, zbudowana w 1875 r. Jednak, według relacji mieszkańców wsi, w 1938 r. została zniszczona. Miało to niewątpliwie związek z ówczesną polityką narodowościową rządu polskiego, polegającą na wyburzeniu świątyń prawosławnych jako siedliska budzenia wśród ludności ukraińskiej poczucia narodowego. W związku z tym do połowy lipca 1938 r. zniszczono na lubelszczyźnie ponad 120 cerkiew, kaplic i domów modlitwy.

Okres okupacji hitlerowskiej dla miejscowości był tak samo ciężki i tragiczny jak i dla całej Zamojszczyzny. W czasie II wijny światowej, 19 maja 1942 r. zostały rozstrzelane 3 osoby z Sitna (Antoni Stuk, Natalia Potychcia, Stefan Bilań) i jedna osoba z Warszawy (Orłowski imię nieznane) za rzekome ukrywanie i udzielanie pomocy jeńcom radzieckim. Kolejnej egzekucji na mieszkańcach Sitna dokonali Niemcy 9 października 1942 r.. Rozstrzelanych zostało wówczas 9 osób (3 Polaków i 6 Ukraińców): Mikołaj i Jan Biłan (ojciec i syn),Kirył Rudczak, Szymon Rogalski, Stefan Samulak, Jakub, Jan i Stefan (był synem Jana) Senie oraz Jan Struk. 19 grudnia 1942 r. wieś została wysiedlona przez Niemców i wkrótce zasiedlona Niemcami bałkańskimi.

W okresie powojennym nastąpił szybki rozwój miejscowości. Osadnictwo przeniosło się nieco na północ. Powstała bowiem nowa główna droga przez wieś, pełniąca tą funkcję do dziś. Dotychczasowa główna ulica biegnąca od pałacu na wschód, równolegle do rowu, który stanowił północną granicę łąk i bagnisk straciła na znaczeniu, a mieszkańcy z tych p0odmokłych, słabo urodzajnych i bardzo wąskich działek zaczęli przenosić się na lepsze osiedla pochodzące z komasacji i parcelacji. O pierwotnej lokalizacji wsi dziś świadczy już tylko nazwa lokalna Stara Wieś. Rozwój wsi nastąpił również w wyniku osiedlania się polskiej ludności zabużańskiej. W 1950 r. została zamknięta Ludowa Szkoła Żeńska. W zmienionej sytuacji politycznej, Wanda Popławska jako dawna współpracownica Piłsudskiego, członkini AK w czasie okupacji, stała się osobą niepożądaną dla ówczesnych władz. Pretekstem do zamknięcia szkoły była potrzeba utworzenia szkoły kształcącej przyszłych pracowników nowo powstających wówczas spółdzielni produkcyjnych. Tego samego roku zorganizowano Szkołę Praktyków - Specjalistów z myślą o nowej kadrze spółdzielni produkcyjnych, powołano kadrę wychowawców, ale nie zgłosił się do szkoły ani jeden słuchacz. Tym, niewątpliwie bardzo szlachetnym gestem, wyrażono poparcie dla poprzedniej szkoły i jej kierowniczki. W 1950 r. obiekty po dawnej szkole stały się własnością lokalnych władz, a gospodarstwo przyłączono do PGR Jarosławiec. W pałacu zaś, aż do 1959 r. miały swoją siedzibę: poczta, biblioteka, bank oraz mieszkania prywatne. Obiekt uległ w tym czasie poważnej dewastacji. W 1959 r. powołano jednoroczną Szkołę Rolniczo-Gospodarczą dla dziewcząt pod kierownictwem Janiny Gajek, a w następnym roku zamieniono ją na koedukacyjną, dwuletnia Szkołę Rolniczą, a w dalszej kolejności na Zasadniczą Szkołę Rolniczą. Teren szkoły (dawny zespół pałacowy) został uporządkowany, zbudowano internat, budynki mieszkalne. Po utworzeniu województwa zamojskiego, Sitno wytypowano w 1976 r. na siedzibę Wojewódzkiego Ośrodka Postępu Rolniczego (WOPR), którego lokum miało się znajdować w pałacu i pozostałych budynkach należących do szkoły. W tym samym roku Zasadniczą Szkołę Rolniczą przeniesiono do Różańca, a powołany WOPR objął w 1977 r. majątek Gospodarstwa Szkolnego w Sitnie i Janowicach oraz PGR w Jarosławcu. Celem WOPR-u stała się intensyfikacja produkcji rolnej poprzez szkolenia rolników, zorganizowanie wspólnie z Instytutem Rolnictwa AR w Zamościu - Zamojskiego Klubu Producentów Rolnych, organizowanie „Dni Otwartych Drzwi", wystaw zwierząt hodowlanych, specjalistycznych wycieczek. W 1991 r. WOPR został przekształcony w jednostkę budżetową o nazwie Zamojski Ośrodek Doradztwa Rolniczego (ZODR), zaś ziemia przeszła na własność Agencji Rolnej. Celem ZODR-u stało się udzielanie fachowej pomocy rolnikom w zakresie modernizacji i restrukturyzacji gospodarstw rolnych w okresie gospodarki rynkowej i przygotowaniu ich do wejścia na rynki Unii Europejskiej. Nadal aktywnie działał Zamojski Klub Producentów Rolnych. W 1999 roku zmienił nazwę na Wojewódzki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Lublinie z siedzibą w Końskowoli Oddział w Sitnie. Pomimo, że WODR jest już tylko oddziałem ośrodka lubelskiego, nadal działa bardzo aktywnie. Tradycją stała się Wystawa Zwierząt Hodowlanych, Maszyn i Urządzeń Rolniczych połączona z konkursami wiedzy rolniczej, organizowana od wielu lat w pierwszy weekend lipca. Imprezę tą corocznie odwiedza do kilkunastu tysięcy osób. W 2002 r. odbyła się już szesnasta wystawa. W Ośrodku mają miejsce seminaria poświęcone problematyce upraw, hodowli, mechanizacji rolnictwa, a nawet zagrożeniu zdrowia w środowisku wiejskim, czy wreszcie ostatnio roli polskiej wsi w integracji z Unią Europejską. Funkcjonuje laboratorium badania próbek gleb, a pracownicy Ośrodka udzielają fachowych porad rolnikom. Dyrektorem siteńskiego oddziału WODR-u w Lublinie jest obecnie inż. Henryk Cisak. W Sitnie, w budynku pałacu znalazł siedzibę Uniwersytet Ludowy im. St. Staszica, który powołano w 1992 r. pod patronatem Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Niestety w 1999 r. zakończył swoją działalność. Obecnie na terenie zespołu pałacowego trwa budowa, a właściwie przebudowa obiektu z lat 70-tych XX w. (budynek dawnej Zasadniczej Szkoły Rolniczej i internat) na nowoczesny hotel. Od 1987 r. obok pałacu istnieje bogate w rolnicze eksponaty Muzeum Rolnictwa, założone przez Stanisława Chmiela. W planach jest utworzenie skansenu wsi zamojskiej.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz